Perëndia e krijoi njeriun dhe e vuri në tokë “si një engjëll tjetër tokësor dhe qiellor, i cili i lutet Krijuesit të tij”, sipas fjalëve të shën Grigor Teologut[1]. “Adami, – shkruan shën Vasili i Madh, – jetonte në Parajsë dhe kishte shumë dashuri për Perëndinë dhe Bamirësin e tij … i cili i kishte dhënë atij pushtet të njëjtë me të engjëjve, e kishte bërë të ushqehej njëlloj si Kryeengjëjt dhe të dëgjonte zërin e tij”[2].
Të parëkrijuarit, ashtu si engjëjt e shenjtë, jetonin në praninë e Perëndisë, dëgjonin zërin e tij dhe flisnin me të. Shën Joan Gojarti shkruan: “Në Parajsë, njeriu shijonte bashkëbisedimin me Perëndinë dhe gëzohej pa masë për guximin që kishte përpara Zotit. Engjëjt dridheshin para Perëndisë, Kerubimet dhe Serafimet nuk guxonin ta vështronin, ndërsa njeriu bisedonte me të, siç bisedojnë miqtë mes tyre”[3]. Ky bisedim i njeriut me Perëndinë është lutje. Dhe ky bisedim vazhdoi për aq kohë sa njeriu kishte dashuri për Perëndinë dhe i bindej vullnetit të tij të shenjtë.
Me anë të mosbindjes ndaj vullnetit të Perëndisë, të parëkrijuarit u larguan nga dashuria atërore e Perëndisë dhe kështu u privuan nga bisedimi me Krijuesin. Pra, humbën guximin që kishin për të folur me Perëndinë Atë, derisa Krishti u bë njeri dhe e ktheu sërish njeriun në shtëpinë atërore, domethënë në Parajsë. Pas Kryqëzimit dhe Ngjalljes së Krishtit, mund “t’i afrohemi me guxim fronit të hirit, që të marrim mëshirë e të gjejmë hir për ndihmë në kohë nevoje” (Heb. 4:16).
Lutja është takimi i njeriut me Perëndinë dhe të biseduarit me Të. Dashuria është udha që na çon drejt Perëndisë dhe dera që na fut në Shtëpinë e Tij të shenjtë. “Lutja, – thotë shën Joan Gojarti i hirshëm, – është ndriçimi i shpirtit, njohja e vërtetë e Perëndisë, ndërmjetësi mes njerëzve dhe Perëndisë, mjeku i pasioneve, ilaçi për sëmundjet, qetësia e shpirtit, udhëheqësja drejt qiellit… Lutja çel dyert e qiejve, lartësohet mbi Engjëjt, Fronet, Zotërimet dhe Kerubimet dhe pasi ngjitet mbi tërë krijesën, vjen pranë Trinisë së Shenjtë e të paafrueshme. Atje i falet Hyjnisë. Atje denjësohet të bëhet bashkëbisedues me Mbretin qiellor. Përmes lutjes, shpirti që u lartësua drejt qiejve përqafon Zotin në mënyrë të pashprehshme duke dëshiruar të shijojë qumështin hyjnor, pikërisht ashtu siç përqafon foshnja nënën e tij. Lutja është dëshirë e zjarrtë për Perëndinë dhe dashuri që nuk mund të shprehet”[4].
Që të lutemi me të vërtetë, duhet të duam Zotin “me gjithë zemrën tonë, me gjithë shpirtin tonë, me gjithë forcën tonë dhe me gjithë mendjen tonë” (Lk. 10:27). Dashuria ndaj Zotit i hap rrugë lutjes. “Ai që dashuron me të vërtetë Zotin, – shkruan shën Maksim Pohuesi, – lutet pa u shpërqendruar”[5].
Oshënar Theodhori i Edesës na shpjegon arsyen se përse lutet pa pushim ai që dashuron Perëndinë. Pra, në lidhje me këtë, ai shkruan: “Dikush dëshiron që të jetë vazhdimisht dhe përherë me atë që dashuron dhe për këtë i shmanget çdo gjëje që e pengon të bashkëbisedojë apo të shoqërohet me të. Pra, është e dukshme se, ai që dashuron Perëndinë, dëshiron me mall të shoqërohet me të. Kjo ndodh edhe në rastin e lutjes së pastër… Ajo na bën të afërm dhe miq me Zotin… Perëndisë i lutet ai që largon më parë nga mendja çdo lloj të keqeje dhe ai që është i plagosur në mënyrë të pashërueshme nga dashuria hyjnore”[6].
Kur zemra digjet pa pushim nga dashuria për Zotin, ajo i lutet pareshtur të Dashurit të saj. Atëherë zemra jonë hapet kundrejt Krishtit, ashtu siç hapet lulja ndaj diellit dhe prej saj del e përhapet aroma e mirënjohjes sonë ndaj dashurisë së Tij. Ajo që del nga zemra jonë është pikërisht lutja: “Ia hapa zemrën time Zotit” (I Sam. 1:15). Domethënë “ia blatova tërë veten time Perëndisë, u luta me gjithë shpirtin tim dhe me tërë forcën time”[7]. Me anë të lutjes duhet t’ia blatojmë dashurinë tonë Krishtit dhe atëherë do të vërejmë se marrim çdo gjë nga dashuria e Tij.
Dashuria e udhëheq njeriun drejt kraharorit atëror të Perëndisë. Vetë Perëndia na porositi që ta thërresim Atë: “Ati ynë që je në qiejt”. Dhe oshënar Nili thekson se “ai që dashuron Perëndinë, bashkëbisedon përherë me të, siç bisedon Biri me Atin”[8].
Perëndia i njeh nevojat e bijve të vet, përpara se ata t’ia parashtrojnë përmes lutjes. Mirëpo ai dëshiron që të bisedojmë me të, sepse kështu qëndrojmë pranë dashurisë së tij atërore. “Lutja, – thotë shën Joan Gojarti, – është lidhja e dashurisë sonë me Perëndinë. Lutja na mëson të flasim me Perëndinë dhe na çon drejt shpresëtarisë… Mirëpo, ne nuk e njohim sa duhet përfitimin që kemi nga lutja, sepse nuk jemi të vëmendshëm kur lutemi… Por nëse i afrohemi lutjes me devotshmërinë që i ka hije, si të ishim duke bashkëbiseduar me Perëndinë, atëherë do të mund të kuptonim se sa i madh është përfitimi, para se të merrnim ato që kërkojmë. Sepse ai që u denjësua të bashkëbisedojë me Perëndinë, siç i shkon për shtat dikujt të bashkëbisedojë me Perëndinë, merr formën e një engjëlli. Në këtë mënyrë, shpirti çlirohet nga prangat e trupit, lartësohet mendimi, shkon drejt qiejve dhe shpërfill gjërat tokësore. Në këtë mënyrë, ai qëndron pranë fronit mbretëror, qoftë ky i varfër a shërbëtor, qytetar i thjeshtë apo i pashkolluar. Sepse Perëndia nuk kërkon fjalë të bukura, por shpirt të bukur. Dhe nëse shpirti thotë ato që i pëlqejnë Perëndisë, atëherë shkon përtej lutjes, sepse tashmë ka arritur çdo gjë”[9].
Ai që ka dashuri për Perëndinë, edhe pasi të ketë marrë nga dashuria e tij “çdo dhuratë të mirë”, nuk resht së dëshiruari të lutet pa pushim. “Ndihet, – thotë shën Makari, – sikur ende nuk ka marrë asgjë, për shkak të dashurisë së tij të pakufi dhe që s’njeh ngopje për Zotin… Shpirti i tij është i plagosur nga dashuria e Shpirtit qiellor … dhe vështrimin e ka të kthyer drejt Dhëndrit qiellor, duke e vështruar atë drejtpërdrejt dhe brenda një drite shpirtërore … duke pritur përherë vdekjen për Krishtin dhe duke besuar me siguri të plotë se do të çlirohet njëherë e mirë nga mëkati dhe pasionet e errëta, në mënyrë që, pasi të pastrohet nga hiri i Shpirtit të Shenjtë dhe të shenjtërohet trupërisht e shpirtërisht, të denjësohet të bëhet enë e pastër, që do të presë miron qiellore, dhe vendbanim për Krishtin, Mbretin e vërtetë”[10].
Dashuria është nënë dhe bijë e lutjes. Lind lutjen dhe lindet prej lutjes. Nga dashuria e parë për Zotin buron edhe lutja e parë dhe prej saj buron dashuria jonë e thellë për Krishtin. Ashtu siç shkruan shën Isaku, lutja bëhet “që të fitojmë dashurinë e Perëndisë, sepse në të gjendet arsyeja që duam Perëndinë… Pra, dashuria e Perëndisë lind nga bisedimi me të”[11]. Siç vëren edhe shën Diadoku Fotikis, “emri i lavdëruar dhe i shumëdëshiruar i Krishtit, kur qëndron për shumë kohë brenda ngrohtësisë së zemrës sonë përmes mendjes, na mëson të kemi dashuri për mirësinë e tij”[12].
“Lutja, – thotë shën Joan Gojarti, – është liman për ata që ndodhen në mes të furtunës, spirancë për ata që enden mes dallgëve, shkop mbi të cilin mbështeten ata që lëkunden, thesar për të varfrit, siguri për të pasurit, shërim për të sëmurët dhe mbrojtje për shëndetin… Lutja flak tej çdo hidhërim. Ajo është burim gëzimi dhe ngazëllimi të vazhdueshëm. Është nëna e një jete plot shpresëtari”[13].
Tek lutja përmblidhen tërë të mirat. “Përmes lutjes – shkruan shën Makari i Egjiptit, – fitojmë të gjitha virtytet e tjera, përderisa Zoti, të cilit i përgjërohemi, shtrin dorën për të na ndihmuar. Gjatë lutjes, të denjët hyjnë në marrëdhënie me Perëndinë përmes veprimit të tij mistik dhe mendja e tyre bashkohet me Zotin nëpërmjet dashurisë së papërshkrueshme. E ngazëllove zemrën time, – thotë Psalmisti (Ps. 4:8). Ndërsa vetë Zoti thotë: ‘Mbretëria e Perëndisë ndodhet brenda jush’ (Lk. 17:21). Çfarë do të thotë tjetër ‘Mbretëria e Perëndisë ndodhet brenda jush’, përveçse ngazëllimi qiellor i Shpirtit të Shenjtë u zbulohet qartësisht shpirtrave të denjë? Sepse shpirtrat e denjë, përmes kungimit të Shpirtit të Shenjtë, që tani dhe që këtu, marrin kaparin dhe shijimin paraprak të gëzimit e të ngazëllimit shpirtëror, në të cilin do të marrin pjesë, brenda Dritës së përjetshme, shenjtorët në Mbretërinë e Perëndisë”[14].
Lutja është arma më e madhe e të krishterëve në luftën kundër pasioneve dhe demonëve. Djalli, meqenëse e di se sa shumë forcohet shpirti përmes lutjes, përpiqet që ta pengojë këtë gjë me çdo mënyrë. Diku në librin e Jerondikosë përmendet se disa vëllezër pyetën atë Agathonin: “Atë, cili virtyt kërkon më shumë mund?”. Dhe ai iu përgjigj: “Mendoj se nuk ka lodhje apo përpjekje më të madhe, sesa të lutesh. Sepse sa herë orvatet njeriu të lutet, demonët përpiqen ta pengojnë. Ata e dinë mirë se asgjë nuk i pengon misionin në misionin e tyre më shumë se lutja dhe kështu s’e lënë të qetë atë që lutet. Në të vërtetë, lutja tërheq drejt nesh çdo bekim të Perëndisë”.
Shën Joani i Shkallës, punëtori i lutjes së pareshtur, shkruan se lutja është pajtimi ynë me Perëndinë, nëna e lotëve, falja e mëkateve, mur që na mbron nga hidhërimet. “Lutja – vazhdon shenjti, – është vepër e engjëjve, ushqimi i tërë forcave pa trup, ngazëllimi i ardhshëm, punë që nuk ka të sosur, burimi i virtyteve, dhënësi i dhuratave, ushqimi i shpirtit, ndriçimi i mendjes, zbulesë e gjërave të ardhshme, shenjë e lavdisë shpirtërore”[15].
Lutja është frymëmarrja e shpirtit tonë. “Ashtu sikurse trupi ka nevojë për ajër që të marrë frymë, – thotë shën Simeon Teologu i Ri, – kështu edhe shpirtit i nevojitet kujtimi i pandërprerë i Perëndisë, domethënë lutja”[16]. “Ashtu sikurse dielli i jep dritë trupit, – shkruan shën Joan Gojarti, – në të njëjtën mënyrë edhe lutja i dhuron dritë shpirtit. Dhe nëse për të verbrin është dëm i madh fakti që nuk vështron dot diellin, sa më i madh do të jetë dëmi për të krishterin që nuk lutet vazhdimisht dhe në këtë mënyrë nuk arrin të depërtojë brenda tij drita e Krishtit? Në të vërtetë, gjatë kohës që lutemi, ne bashkëbisedojmë me Perëndinë dhe lidhemi fort me Engjëjt… Sepse lutja është vepër e engjëjve”[17].
Përmes bisedimit me Zotin, ne mposhtim vdekjen dhe jetojmë jetën e amshuar. “Nëse ata që bashkëbisedojnë me mbretin është e pamundur të jenë të varfër, – thotë shën Joan Gojarti, – aq më tepër, ata që luten dhe bashkëbisedojnë me Perëndinë, është e pamundur të kenë shpirtra të vdekshëm. Sepse vdekja e shpirtit është mungesa e shpresëtarisë dhe jeta e paudhë. Ndërsa jeta e shpirtit është adhurimi i Perëndisë dhe jeta që i shkon për shtat adhurimit të Perëndisë… Sepse, ashtu siç është i vdekur trupi pa shpirt dhe lëshon erë të keqe, edhe shpirti që nuk e nxit veten të lutet është i vdekur, i mjerë dhe i papastër. Sa herë shoh ndonjë njeri që nuk ka dashuri për lutjen dhe nuk e dëshiron fort atë, kuptoj menjëherë se ky njeri nuk ka asnjë lloj trimërie në shpirtin e tij. Por sa herë shoh dikë, i cili nuk ka të ngopur nga adhurimi i Zotit dhe që e konsideron një nga dëmet më të mëdha nëse nuk lutet pa pushim, atëherë dal në përfundimin se ky njeri është një ushtrues i vendosur i çdo virtyti dhe tempull i Perëndisë. Sepse nëse veshja e njeriut, ecja dhe e qeshura janë tregues të dhuratave tij të brendshme, siç thotë Solomoni i urtë, atëherë shumë më tepër lutja dhe adhurimi i Perëndisë janë shenja dhe prova të virtytit të tij të plotë, janë si një stoli shpirtërore dhe hyjnore, e cila i jep shumë bukuri dhe hijeshi shpirtrave tanë, i jep drejtim jetës sonë”[18].
Ai që dëshiron të jetojë sipas Perëndisë, do të duhet të përpiqet pa pushim në betejën e lutjes. “Përmes lutjes, – thotë shën Mark Asketi, – besimtarët marrin tërë të mirat, jo vetëm shpresën në Perëndinë, por edhe besimin e sigurt, dashurinë e çiltër, mungesën e mërisë ndaj tjetrit, dashurinë vëllazërore, përmbajtjen dhe durimin”[19]. Shën Grigori i Nisës rendit dhuratat që na jep Zoti përmes lutjes: “Lutja është ruajtësja e urtësisë, frenon inatin, shtyp krenarinë, të pastron nga mbajtja e mërisë, largon urrejtjen, shfuqizon padrejtësinë, fal shpresëtarinë. Lutja është forca e trupave, sjell gëzim në shtëpi, ndihmon në zbatimin e ligjeve në qytet… Lutja është vula e virgjërisë, besnikëria në martesë, armë për udhëtarët, roje për ata që flenë… prehja e të lodhurve, ngushëllimi i të hidhëruarve, gëzimi i gëzuarve, ngushëllimi atyre që vajtojnë, lavdia e atyre që shkojnë drejt martesës, festa gjatë ditëlindjeve, pëlhura me të cilën mbështillen ata që vdesin. Lutja është bashkëbisedim me Perëndinë, soditje e atyre që nuk duken, informim për ato që dëshirojmë, e nderuar po aq sa dhe engjëjt, përparim në vepra të mira, largim nga mëkati, ndreqje për ata që mëkatojnë, shijimi i të mirave të tanishme, thelbi i të mirave të ardhshme”[20]. “Lutja, – thotë shën Grigor Pallamai, – kryen dhe bën të mundur lartësimin dhe bashkimin e njeriut me Perëndinë, sepse lutja është lidhja e krijesave të logjikshme me Krijuesin, sigurisht atëherë kur lutja, bashkë me pendimin e flaktë, kapërcen pasionet dhe mendimet”[21].
Që t’i lutemi me të vërtetë Zotit dhe që të shijojmë frytet e lutjes, do të duhet që lutja jonë të jetë e pastër. Domethënë të mos jetë e ndotur me dëshira mëkatare dhe tokësore. “Kur mendja jote, – thotë oshënar Nil Asketi, – mbushet me shpresëtari dhe gëzim nga dashuria e madhe për Perëndinë, atëherë duhet ta dish se i je afruar kufijve të lutjes së vërtetë… Bëhu i vdekur për tokën, kij gjithmonë për atdhe qiellin përmes sjelljes sate engjëllore dhe atëherë do të lutesh me të vërtetë”[22].
Tek Jerondikoja përmendet kjo ngjarje: Atë Loti shkon të vizitojë atë Josifin dhe i thotë: “Atë, aq sa mundem kryej shërbesën time të shkurtër, kreshmoj, lutem dhe qëndroj në qetësi. Gjithashtu përpiqem të largoj mendimet. Çfarë mund të bëj tjetër?”. Atë Josifi u ngrit, shtriu duart drejt qiellit dhe gishtërinjtë e tij u bënë si dhjetë qirinj të ndezur. Atëherë tha: “Nëse dëshiron, bëhu i tëri flakë nga nxehtësia e lutjes dhe nga dashuria për Perëndinë”.
Ιερομονάχου Γρηγορίου, O Εκκλησιασμός
Εκδόσεις: Ιερόν Κουτλουμουσιανόν Κελλίον
Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος
Shqip: Stefan Zhupa
Shënime:
[1] ΕΠΕ 5, 52-54.
[2] ΕΠΕ 7, 108.
[3] ΕΠΕ 33, 70.
[4] ΕΠΕ 31, 224-228.
[5] ΦΜ 2, 60.
[6] ΦΜ 2, 31.
[7] Ιερός Χρυσόστομος, Μ 54, 651.
[8] ΦΜ 1, 225.
[9] ΕΠΕ 5, 124-126.
[10] ΕΠΕ 7, 178.
[11] Αββάς Ισαάκ, σελ. 155-156
[12] ΦΜ 1, 302.
[13] ΕΠΕ 35, 262.
[14] ΦΜ 3, 254.
[15] Κλίμαξ, εκδ. Παράκλητος, σελ. 355.
[16] Εκδ. Ζαγοραίου, σελ. 59.
[17] ΕΠΕ 31, 180.
[18] ΕΠΕ 31, 182-186.
[19] Ευεργετινός Δ΄, Αθήναι 1966, σελ. 266.
[20] M 44, 1124ABC.
[21] ΦΜ 4, 289.
[22] ΦΜ 1, 225, 233.
