Forma më e zakonshme e lutjes së pandërprerë në traditën orthodhokse është Lutja e Jisuit. Lutja e Jisuit është një formë lutje e përdorur prej atyre që praktikojnë lutjen mendore, e quajtur, gjithashtu “lutja e zemrës.” Fjalët e lutjes më zakonisht janë: “Zoti Jisu Krisht, Bir i Perëndisë, mëshiromë mua mëkatarin.” Zgjedhja e këtij vargu të veçantë ka një kuptim teologjik dhe shpirtëror.
Para së gjithash, ajo është përqëndruar në emrin e Jisuit, sepse ky është emri i Atij të cilin “Perëndia e ka lartësuar madhërisht”, emër i dhënë Zotit nga vetë Perëndia (Lluka 1:31), “emër që është përmbi çdo emër” (Filipianët 2:9-10, kr. Efesianët 1:21).
. . . sepse nuk ka asnjë emër tjetër nën qiell që u është dhënë njerëzve dhe me anë të të cilit duhet të shpëtohemi (Veprat 4:12).
E gjithë lutja për të krishterët duhet të bëhet në emrin e Jisuit: “Në qoftë se do të kërkoni diçka në emrin tim, unë do ta bëj” (Joani 14:13-14).
Fakti që lutja i drejtohet Jisuit si Zot dhe Krisht dhe Bir i Perëndisë është se kjo është qendra e gjithë besimit të zbuluar nga Perëndia në Shpirtin.
Ai u tha atyre: “Po ju, kush thoni se jam unë?”.
Dhe Simon Pjetri duke u përgjigjur tha: “Ti je Krishti, Biri i Perëndisë të gjallë”.
Dhe Jisui duke u përgjigjur tha: “I lumur je ti . . . sepse këtë nuk ta zbuloi as mishi, as gjaku, por Ati im që është në qiej . . . dhe mbi këtë shkëmb unë do të ndërtoj kishën time . . .” (Matheu 16:16-18).
Që Jisui është Krishti dhe që Krishti është Zoti është esenca e besimit të krishterë dhe themeli i Kishës së krishterë. Ta besosh dhe ta shpallësh këtë kjo jepet nga Shpirti i Shenjtë.
. . . asnjë nuk mund të thotë “Jisui është Zot”, veçse në Shpirtin e Shenjtë (1 Korinthianët 12:3). çdo gjuhë të rrëfejë se Jisu Krishti është Zot, për lavdi të Perëndisë Atë (Filipianët 2:11).
Në thirrjen e Jisuit Bir i Perëndisë do të thotë ta njohësh Perëndinë si Atin e Tij. Ta bësh këtë është, në të njëjtën kohë, të kesh Perëndinë si Atin tënd dhe kjo, gjithashtu jepet nga brenda-banimi i Shpirtit.
Por, kur u mbush koha, Perëndia dërgoi Birin e tij, të lindur prej gruaje, të nënshtruar ligjit, që të shpengonte ata që ishin nën ligj, që ne të fitojmë birërinë. Dhe, duke qenë se jeni bij, Perëndia dërgoi Frymën e Birit të tij në zemrat tuaja që thërret: “Abba, Atë!” (Galatianët 4:4 – 6).
Kur ne thërrasim: “Aba, o Atë!” Vetë Fryma i dëshmon frymës sonë se ne jemi bij të Perëndisë . . . (Romanët 8:15-16).
Kështu, të lutesh “Zoti Jisu Krisht, Biri i Perëndisë” është të jesh tashmë një bir i Perëndisë, dhe të jesh tashmë i sigurtë se Shpirti i Shenjtë është tek ty. Në këtë mënyrë, Lutja e Jisuit e sjell Shpirtin e Perëndisë brenda zemrës së njeriut.
“Mëshiromë mua mëkatarin” është lutja e tagrambledhësit. Kur thuhet me besimin e përunjur ajo sjell drejtësimin hyjnor (kr. Lluka 18:9-14). Duke folur, në përgjithësi, mëshira hyjnore është ajo për të cilën njeriu ka nevojë më shumë se çdo gjë tjetër. Për këtë arsye përsëritja e panumërt e kërkesës për mëshirën e Zotit gjendet kudo në lutjet e Kishës.
Dhe së fundi, të gjithë njerëzit janë mëkatarë. Ta njohësh këtë është një fakt dhe ta rrëfesh atë me besim është të drejtësohesh dhe të falesh nga Perëndia (kr. Romanët 3:10-12, Psalmi 14:1-3).
Lutja e Jisuit përdoret në parim në tre mënyra. Së pari, ashtu si vargu i përdorur për “lutjen e zemrës” në qetësi në metodën hezikaste të lutjes. Së dyti, si lutja mendore e pandërprerë dhe e vazhdueshme e besimtarëve jashtë traditës hezikaste. Dhe së treti, si lutja e shkurtës britëse përdorur për të shmangur tundimet. Natyrisht, në jetën aktuale të një njeriu të tre përdorimet e lutjes janë shpesh të ndërlidhura dhe të kombinuara.
Në metodën hezikaste të lutjes personi ulet vetëm në një pozicion trupor me kokën e ulur dhe më sytë e drejtuar drejt gjoksit ose stomakut. Ai e përsërit vazhdimisht lutjen në çdo marrje fryme, duke e vendosur “mendjen në zemër” me anë të vëmendjes së përqëndruar. Ai e zbraz mendjen e tij nga çdo mendim racional dhe arsyetim të kotë dhe, gjithashtu, e zbraz mendjen e tij nga çdo pamje apo imazh. Pastaj, pa mendime apo imagjinata, por me të gjithë vëmendjen dhe përqëndrimin e duhur ai përsërit ritmikisht Lutjen e Jisuit në qetësi – hezikia do të thotë qetësi – dhe me anë të kësaj metode të lutjes medituese bashkohet me Perëndinë nga brenda-banimi i Krishtit në Shpirtin. Sipas etërve, një lutje e tillë, kur praktikohet besnikërisht brenda jetës tërësore të Kishës, sjell përvojën e dritës hyjnore të pakrijuar të Perëndisë dhe gëzimin e parrëfyer në shpirt. Qëllimi i saj është ta bëjë njeriun një shërbëtor të Perëndisë.
. . . mendja kur bashkohet me zemrën mbushet me një gëzim dhe kënaqësi të parrëfyer. Atëherë, një njeri e shikon se Mbretëria e qiellit është me të vërtetë brenda nesh.
Kur hyn në vendin e zemrës . . . falënderoje Perëndinë dhe lavdëroje mëshirën e Tij, mbahu gjithmonë tek kjo veprimtari dhe ajo do të të mësoj gjëra, të cilat nuk mund t’i mësosh dot në asnjë rrugë tjetër.
Sepse kjo praktikë, të ruash mendjen nga ëndërrimi, e bën atë të pathyeshme kundër çdo sugjerimi të djallit dhe çdo ditë të çon tepër e më tepër në dashurinë dhe dëshirën e zjarrtë për Perëndinë (Shën Niqifori, shek. 14,Predikim mbi Vetë-përmbajtjen).
Të praktikosh metodën hezikaste të lutjes kërkohet gjithmonë dhe pa përjashtim drejtimi i një drejtuesi shpirtëror, një nuk duhet ta përdorë këtë metodë po të mos jetë një njeri me mendje të shendoshë dhe me përunjësi të vërtetë, mbushur me urtësi dhe paqe. Ta përdorësh këtë metodë pa drejtim ose urtësi të përunjur, do të thotë të kërkosh një katastrofë shpirtërore, sepse tundimet që vijnë prej saj janë shumë. Me të vërtetë, shpërdorimet e kësaj metode u bënë kaq të mëdha në shekujt e fundit saqë përdorimi i saj u pakësua shumë. Peshkop Theofani tregon se qëndrimet trupore dhe teknikat e frymëmarrjes, pothuaj u ndaluan në kohën e tij, sepse në vend që të fitonin Shpirtin e Perëndisë, njerëzit arritën vetëm të “shkatërronin mushkëritë e tyre” (kr. Arti i Lutjes, bot. Igumeni Hariton).
Një përdorim i tillë shpërdorues dhe dështak i metodës – ajo në vetvete e vërtetë dhe shpërblyer pasurisht – njihej tashmë në Bizantin e shekullit të katërmbëdhjetë, kur Shën Grigor Palamai e mbronte traditën. Ekzistojnë evidenca qysh prej shekullit të katërt që tregojnë se edhe atëherë njerëz po e përdornin lutjen marrëzisht dhe pa dobi, duke e reduktuar në një “gjë në vetvete” dhe duke qenë të robëruar nga forma e saj, pa interes në qëllimin e saj. Me të vërtetë, interesimi idhujtar në teknikën shpirtërore dhe në përfitimet tërheqëse nga “spiritualiteti” dhe “misticizmi” janë tundime të përhershme të jetës shpirtërore – dhe armët më të fuqishme të djallit. Peshkop Theofani e quante këtë interesim “hedonizëm shpirtëror”; Shën Joani i Kryqit (shek. 16, Spanjë) e quante “grykësi shpirtërore” dhe “luks shpirtëror.” Kështu, nëpërmjet shembujsh nga kohë dhe vende të ndryshme, vijnë paralajmërimet e mëposhtme.
Ata që refuzojnë të punojnë me duart e tyre nën pretekstin se një duhet të lutet pa pushim, në realitet as nuk luten. Me anë të përtacisë . . . ata e ngatërrojnë shpirtin në një labirinth mendimesh . . . dhe e bëjnë të paaftë për lutje (Shën Nili i Sinait, shek. 5,Tekste mbi Lutjen).
Përsa i kushtoni vëmendje vetëm pozicionit trupor për lutje dhe mendja juaj kujdeset vetëm për bukurinë e jashtme të tabernakullit (d.m.th. vetëm formave), dijeni se ju nuk e keni gjetur akoma vendin e lutjes dhe rruga e saj e bekuar është akoma shumë larg jush.
Dije se në mes të çdo gëzimi dhe ngushëllimi shpirtëror, është akoma më e nevojshme t’i shërbesh Perëndisë me përkushtim dhe frikë (Shën Nili i Sinait, Tekste mbi Lutjen).
Është e natyrshme për mendjen të kundërshtojë çfarë ka pranë dhe të ëndërrojë për të ardhur diçka tjetër . . . të ndërtojë fantazira dhe të imagjinojë arritje para se t’i arrijë ato. Një njeri i tillë është në një rrezik të konsiderueshëm për të humbur çfarë ai ka dhe të bjerë në vetë-mashtrim dhe të zhvishet nga sensi i mirë. Ai bëhet vetëm një ëndërrues dhe jo një njeri i lutjes së vazhdueshme (Shën Grigori i Sinait, shek. 14,Tekste mbi Urdhërimet dhe Dogmat).
Nëse po e praktikon me të vërtetë lutjen e vazhdueshme të qetësisë, duke shpresuar të jesh me Perëndinë dhe shikon diçka shqisore apo shpirtërore, brenda ose jashtë, qoftë edhe imazhi i Krishtit, ose i një engjëlli, apo i një shenjti, ose nëse një imazh drite e pushton mendjen tënde, mos e prano këtë në asnjë mënyrë . . . gjithmonë ji i pakënaqur me imazhe të tilla dhe mbaje mendjen e pastër pa imazh ose formë . . . dhe nuk do të pësosh ndonjë dëm. Ka ndodhur shpesh që gjëra të tilla, edhe kur dërgohen nga Perëndia si provë para fitores, janë kthyer në dëm për shumë . . . të cilët kanë dëmtuar të tjerë, të paditur si ata . . . duke i drejtuar në krenari dhe vetë-mashtrim.
Sepse etërit thonë se ata që jetojnë drejtësisht dhe janë pa qortim në sjelljet e tyre me njerëzit e tjerë . . . që e kërkojnë Perëndinë me bindje, pyetës dhe me përunjësi të urtë . . . do të jenë të mbrojtur gjithmonë nga dëmtimi me anë të hirit të Krishtit (Shën Grigori i Sinait, Instruksione Hezikastëve).
Përdorimi i Lutjes së Jisuit, jashtë metodës hezikaste, për lutjen e pandërprerë, është përsëritja e lutjes pareshtur dhe vazhdimisht, në çfarëdo gjëje që një po bën, pa përdorimin e ndonjë pozicionimi trupor të veçantë ose teknikave të frymëmarrjes. Kjo është mënyra e mësuar nga Shën Grigor Palamai në ligjëratën e tij të shkurtër rreth mënyrës sesi lutja mendore e pandërprerë është detyrë e të gjithë të krishterëve (shih më sipër). Çdo njeri mund ta bëjë këtë, çfarëdo qoftë profesioni apo pozicioni në jetë. Kjo tregohet, gjithashtu në “Rruga e Pelegrinit”.
Qëllimi dhe rezultatet e kësaj metode lutje janë ato të çdo lutje në përgjithësi: që njerëzit të jenë vazhdimisht të bashkuar me Perëndinë nëpërmjet kujtimit të pandërprerë të pranisë së Tij dhe thirrjes së përhershme të emrit të Tij, kështu që një mund t’i shërbejë gjithmonë Atij dhe të gjithë njerëzve me virtytet e Krishtit dhe frytet e Shpirtit.
Metoda e tretë e përdorimit të Lutjes së Jisuit është ta kesh gjithmonë gati për momentet e tundimit. Në këtë mënyrë, ashtu si Shën Joani i Shkallës ka thënë, ju mund t’i “kamzhikoni armiqtë tuaj, d.m.th. tundimet, me emrin e Jisuit, sepse nuk ka armë më të fortë në qiell ose në tokë” (Shkalla e Ngjitjes Hyjnore, shkalla 21) Kjo metodë punon më mirë kur një praktikon lutjen pa ndërprerje, duke bashkuar “në çdo marrje fryme një thirrje të esëllt të emrit të Jisuit” (Evagri i Pontit). Kur një praktikon “lutjen e zemrës’ të vazhdueshme dhe kur tundimet për të mëkatuar hyjnë në zemër, ato përballen me lutjen dhe munden nga hiri.
Njerëzit nuk mund të jetojnë në këtë botë pa qenë të tunduar. Kur tundimet vijnë tek një person, ka vetëm tre rezulatate të mundshme. Ose personi i dorëzohet përnjëherë tundimit dhe mëkaton, ose ai përpiqet ta shmang tundimin me fuqinë e vullnetit të tij dhe përfundimisht mbas një shqetësimi dhe përpjekje të madhe mundet, ose ai e lufton tundimin me fuqinë e Krishtit në zemrën e tij, e cila është e pranishme vetëm nga lutja. Kjo nuk do të thotë se ai “e lut tundimin tutje.” Ose që Perëndia mrekullisht dhe magjikisht zbret për ta çliruar. Por, do të thotë që shpirti i tij është kaq i mbushur me hirin dhe fuqinë e Perëndisë saqë tundimi nuk mund të ketë efekt. Në këtë kuptim ka shkruar Apostulli Joan: “kush qëndron në Krishtin nuk mëkaton” (1 Joani 3:6).
Kush kryen mëkat është nga djalli . . . prandaj është shfaqur Biri i Perëndisë: për të shkatërruar veprat e djallit. Kush lindi nga Perëndia nuk kryen mëkat, sepse fara e Perëndisë qëndron në të dhe nuk mund të mëkatojë, sepse lindi nga Perëndia. Prej kësaj njihen bijtë e Perëndisë dhe bijtë e djallit . . . (1 Joani 3:8-10).
Një bëhet një bir i Perëndisë, i lindur nga Perëndia në Kishë nëpërmjet pagëzimit. Një vazhdon si një bir i Perëndisë dhe nuk mëkaton vetëm nëpërmjet lutjes së pandërprerë: kujtimi i Perëndisë, banimi në Atë, thirrjen e emrit të Tij pa pushim në shpirt. Përdorimi i tretë i Lutjes së Jisuit, ashtu si dy të parat, është të arrihet ky qëllim: që njeriu të mos mëkatojë.
