E Diela I pas Pashkës – E Thomait Profeti Isaia. Dëshmorët Kristofori, Akilina, Kalinika. Dëshmorët Gordiani, Epimaku.

Në çdo ditë të javës mbas Pashkës, e quajtur nga kisha Java e Ndritshme, shërbesat paskale kremtohen me tërë shkëlqimin e tyre. Procesioni pagëzimor i Pashkës përsëritet çdo ditë. Dyert e Bukura të Hierores qëndrojnë të hapura. Gëzimi i Ngjalljes dhe dhurata e Mbretërisë së jetës së amëshuar vazhdon me bollëk. Pastaj, në fund të javës, të Shtunën në mbrëmje kremtohet kujtimi i shfaqjes së Krishtit tek Apostulli Thoma “mbas tetë ditësh” (Joani 20:26). Eshtë e rëndësishme të vihet re, që numri tetë ka një kuptim simbolik në traditën shpirtërore Judeo-Kristiane. Ai tregon diçka më tepër se sa plotësinë dhe përmbushjen; ai tregon Mbretërinë e Perëndisë dhe jetën e botës që vjen, meqenëse shtata është numri i kohës tokësore. Sabati, dita e shtatë, është dita e bekuar e pushimit në këtë botë, dita e fundit e javës. “Dita e parë e javës,” dita “mbas Sabatit”; theksuar në të gjithë Ungjijtë si dita e Ngjalljes së Krishtit (Marku 16:1; Mattheu 28:1; Lluka 24:1; Joani 20:1, 19) është pra “dita e tetë”, dita përtej kufijve të kësaj bote, dita që qëndron për jetën e botës së ardhshme, dita e pushimit të amëshuar e Mbretërisë së Perëndisë (Hebrenjtë 4).

E Diela mbas Pashke, e quajtur e Diela e dytë, është kështu dita e tetë e kremtimit paskal, dita e fundit e Javës së Ndritshme, prandaj edhe është quajtur Antipashka, sepse vetëm në këtë ditë në Kishën e vjetër, të porsa pagëzuarit i hiqnin rrobat e tyre të bardha të pagëzimit dhe hynin përsëri në jetën e kësaj bote. Në shërbesat e Kishës i vihet theksi shfaqjes së Krishtit tek Apostulli Thoma. Rëndësia e ditës vjen tek ne nëpërmjet fjalëve të Ungjillit: Pastaj i tha Thomait: “Vëre gishtin këtu dhe shiko duart e mia; dhe shtrije dorën e vëre në brinjën time; dhe mos u bëj i pabesë, por besëtar. Edhe Thomai u përgjigj e i tha: “Zoti im dhe Perëndia im!” Jisui i thotë: “Sepse më pe dhe besove, lum ata që nuk panë dhe besuan” (Joani 20:27-29).

Ne nuk e kemi parë Krishtin me sytë fizikë dhe as e kemi prekur trupin e tij të ngjallur me duart tona, por në Shpirtin e Shenjtë ne e kemi parë dhe shijuar Fjalën e Jetës (1 Joani 1:1-4) dhe kështu ne besojmë. Në çdo shërbesë ditore deri në Ditën e Ngjitjes (Shestja), ne këndojmë Troparin e Pashkës. Në secilën nga shërbesat e të Dielave pas Pashke, duke filluar me të Dielën e Shën Thomait, ne këndojmë kanonin dhe himnet e Pashkës dhe përsërisim kremtimin e “ditës së parë të javës”, në të cilën Krishti u ngjall së vdekurish. Këndimet e Apostullit janë prej Veprave të Apostujve, ku tregohet për të krishterët e parë, të cilët jetuan në Kungim me Zotin e Ngjallur. Këndimet e Ungjillit janë nga Ungjilli i Shën Joanit, konsideruar nga shumë, si një Ungjill që u shkruajt kryesisht për ata që janë të porsa pagëzuar në jetën e re të Mbretërisë së Perëndisë, nëpërmjet vdekjes dhe rilindjes në Krishtin, në emër të Trinisë së Shenjtë. Arsyeja për këtë opinion qëndron në faktin se të gjitha “shenjat”, siç quhen mrekullitë në Ungjillin e Shën Joanit, kanë të bëjnë me temat misterore që përfshijnë ujin, verën dhe bukën. Kështu, secila nga të Dielat mbas të Dielës së Shën Thomait, me përjashtim të së tretës, i kushtohet kujtimit të njërës prej këtyre “shenjave”.

Kristofori rridhte prej kanibalësh. U zu rob në një betejë nga ushtria e Decit (249 – 251). Iu lut Krishtit, edhe pse i papagëzuar, që të mësonte gjuhën vendase, gjë që u bë realitet sapo një engjëll i preku buzët. Meqenëse tashmë ai fliste hapur në favor të të krishterëve, u arrestua nga një kompani e tërë prej 200 burrash, sepse fizikisht ishte i pamposhtur madje në fytyrë ngjante me qen, ndaj dhe disa herë në ikona është pikturuar si “fytyrë-qen” nga keqkuptimi.

Ushtarët besuan te Krishti, kur Kristofori me lutje u shumoi bukët e fundit që u kishin mbetur. Ata kishin parë shkopin e tij të lëshonte kërcinj, edhe pse ishte i thatë. Ndaj, u pagëzuan që të gjithë, së bashku me shenjtorin, në Antioki nga hieromartiri, Babila (4 shtator).

Kristofori (greqisht do të thotë: mbartës i Krishtit), i cili më parë quhej Reprev (do të thotë: i shëmtuar, i neveritshëm), iu lut atyre ta çonin para Decit, i cili ndodhej në Antioki. Ky dha urdhër dhe mbi të vunë një peshë, e varën nga flokët dhe e shpuan me shpata. Më pas, ndërroi taktikë: U përpoq ta gënjente me gratë immorale Kaliniki dhe Akilina. Por arriti të kundërtën: Këto të fundit u kthyhen të krishtera! Akilina u var, ashtu si edhe Kristofori më parë, ndërsa Kaliniki, duke u shtirur se do të flijonte te idhujt, i rrëzoi ato. Të dyja gratë u kaluan në hell. Më pas iu pre koka të 200 ushtarëve.

Idhujtarët i veshën shenjtorit trim një veshje metalike dhe e hodhën në zjarr, pastaj e hodhën në pus, duke i varur në qafë një gur të madh. Në të dyja rastet një engjëll e ruajti të pacenuar, ndaj ata, të turpëruar, i prenë kokën. Ai nderohet si mbrojtësi i automobilistëve, sepse, sipas një gojëdhëne, ai rrinte në një lumë dhe si hamall kalonte matanë udhëtarët duke i mbajtur mbi supe, siç e kishte këshilluar një murg. Kjo ndodhi edhe me Jisuin, që iu paraqit si fëmijë.