Rrethprerja e Zotit Jisu Krisht.
Tetë ditë pas lindjes së Shpëtimtarit Krisht, prindërit E çuan për ta rrethprerë (Lluk. 2.21), sipas urdhrit që Perëndia i dha Abrahamit, kur i premtoi se do të lidhnin një aleancë të përjetshme me të dhe gjithë pasardhjen e tij: “Kjo është besëlidhja ime që ju do të respektoni midis meje dhe jush, si dhe pasardhësve të tu pas teje: çdo mashkull që ndodhet midis jush, do të rrethpritet” (Gjen. 17.10-12). Ai që nga dashuria pranoi të vishte natyrën njerëzore, të cilën e krijoi, e shfaqi dhembshurinë e Tij derisa dhe e mbajti vetë këtë gjendje të rënë e të prishur.
Me prerjen e kësaj pjese të lëkurës së vdekur, simbol i vdekshmërisë së njerëzve mëkatarë, Ai, i Pari, i Pamëkatshmi, pranoi të merrte shenjën e pajtimit, të cilën, si Perëndi dhe Dhënës i Ligjit, e kishte vendosur vetë. Me ardhjen e Tij në tokë, i nënshtrohet përulësisht Ligjit, duke treguar kështu se ato që u parathanë gjejnë në Të përmbushjen e tyre. Disa pika gjaku që derdhi në këtë ditë ishin preludi i Gjakut që shpejt do të derdhej mbi Kryq, për të larë mëkatet e botës dhe për të na çliruar nga mallkimi; prandaj dhe rrethprerja e Zotit është, në fakt, misteri i plotë i Shpengimit tonë që kremtojmë.
Sot, me rrethprerjen e Adamit të dytë, merr fund rrethprerja në mish e Dhiatës së Vjetër, ndërsa e Reja, e cila shënohet nga një rrethprerje shpirtërore, inaugurohet me gjakun e Tij. Pagëzimi i krishterë është kjo rrethprerje e vërtetë shpirtërore, shenjë e pjesëmarrjes në popullin e ri, jo më me prerjen e një pjese të mishit të vdekur, por me çlirimin nga vdekja vetëm nëpërmjet kungimit në vdekjen dhe në Ngjalljen jetëdhënëse të Zotit.
Për këtë arsye apostull Pavli dhe apostujt e tjerë iu kundërvunë me forcë atyre që donin t’i bindnin të kthyerit që vinin nga paganizmi që të rrethpriteshin (shih Vep. 15.5-30; I Kor. 7.18-19; Gal. 5.2,6; 6.15). “Në të cilin edhe u rrethpretë me rrethprerje që s’bëhet me dorë, duke zhveshur trupin e mëkateve të mishit me anë të rrethprerjes së Krishtit, duke u varrosur bashkë me atë në pagëzim, në të cilin edhe u ngjallët së bashku me anë të besimit të veprimit të Perëndisë, i cili e ngjalli atë prej të vdekurve” (Kol. 2.11-12).
“Sepse në Jisu Krishtin as rrethprerja nuk ka ndonjë fuqi, as parrethprerja, po besimi që vepron me anë dashurie” (Gal. 5.6). Duke i vënë një kufi rregullave të Dhiatës së Vjetër me rrethprerjen e Tij, Krishti na thërret në rrethprerjen e zemrës, në përtëritjen shpirtërore, të cilën e kishte shpallur tashmë me profetët e tij (Jer. 4.4; Rom. 2.25-29).
Gjithashtu, nëpërmjet profecisë, Perëndia kishte urdhëruar Abrahamin të praktikonte rrethprerjen e mishit, kryer pas shtatë ditëve të para të jetës së fëmijës, simbol i tërësisë së zhvillimit të kohës (shih javën e krijimit, Gjen. 1). Dita e tetë përfaqëson kalimin përtej kohës së kësaj bote të vdekshme drejt jetës së përjetshme, që na u hap me Ngjalljen e Zotit të “tetën” ditë të javës, e cila gjithashtu është e para dhe e vetmja ditë e jetës pa fund dhe pa ndryshim. Duke qenë i rrethprerë ditën e tetë pas lindjes, Krishti na lajmëron Ngjalljen dhe çlirimin përfundimtar.
Sipas zakonit, po këtë ditë i dhanë edhe emrin që engjëlli i Perëndisë i kishte dëftuar Josifit (Matth. 1.21; Lluk. 1.31): JISU, d.m.th. Shpëtimtar. Me këtë emër të vetëm u zbulua edhe misioni i Tij mbi tokë, prandaj Perëndia i përjetshëm dhe Krijuesi u bë njeri. Emri JISU përmbledh dhe shpjegon gjithë misterin e Shpëtimit tonë; më shumë se një emër konvencional, ai e bën mistikisht të pranishëm vetë Personin e Shpëtimtarit, në tërë fuqinë e Tij triumfuese. “Prandaj edhe Perëndia e mbilartësoi dhe i fali emër që është mbi çdo emër, që në emrin e Jisuit të përkulet çdo gju i atyre që janë në qiej e mbi dhé e nën dhé, dhe çdo gjuhë të rrëfejë se Jisu Krishti është Zot, për lavdi të Perëndisë Atë” (Fil. 2.9-11).
Ashtu siç e tregojnë edhe shembujt e panumërt në Shkrimin e Shenjtë (Shih Vep. 3.6; 4.7,10,30; 10.43; 16.18; 19.13 etj.) dhe në jetët e shenjtorëve, kur Emri i Jisuit kërkohet me besim, kryhen mrekulli, demonët dhe forcat e vdekjes arratisen, si të digjen me zjarrin e Hyjnisë së Tij, ashtu si thotë edhe premtimi: “Edhe ç’të lypni në emrin tim, do ta bëj…” (Jn. 14.13). Prandaj dhe të krishterët orthodhoksë, dëshmitarë të këtij Emri që buron Jetë (Jn. 20.31), duhet të bëjnë gjithçka në emrin e Jisuit: “Edhe çdo gjë që të bëni me fjalë ose me punë, të gjitha t’i bëni në emër të Zotit Jisu, duke falënderuar Perëndinë dhe Atin me anë të tij” (Kol. 3.17).
Duke përsëritur pa pushim në çdo rrethanë dhe në çdo frymëmarrje lutjen e shenjtë: “Zot Jisu Krisht, mëshiromë mua mëkatarin!”, vetë Personi i Zotit tonë do të banojë në mendimet tona, do të frymëzojë sjelljen tonë, do të pastrojë pasionet tona dhe, duke gjetur pak nga pak një banesë të qëndrueshme në zemrën tonë, do të bëjë të shkëlqejë te ne Drita hyjnore e Fytyrës së Tij. Kujtimi i rrethprerjes, ditën e tetë pas Lindjes, është, pra, festa e Emrit të Jisuit dhe e lutjes që na buron Hirin e Shpirtit të Tij të Shenjtë.
* * * * *
Oshënar Vasili i Madh.
Ati ynë i shenjtë Vasili i Madh lindi më 329, në Qesari të Kapadokisë, në gjirin e një familjeje të pasur e të shquar, e cila ishte e njohur se kishte stolisur Kishën me një seri shenjtorësh, si me shumë gurë të çmuar. Njëri nga stërgjyshërit, nga e ëma, kishte fituar palmën e martirizimit, gjyshërit nga i ati kishin rrëfyer Krishtin gjatë persekutimit të Maksiminit (305). Ishin strehuar në malet e Pontit, ku jetuan për shtatë vjet dhe mrekullisht ushqimin ua siguronin bishat e egra.
Prindërit e tij, Vasili i Vjetër dhe shën Emelia, u bënë të famshëm për virtytet e tyre, përkushtimin ndaj të varfërve dhe se kishin udhëhequr dhjetë fëmijët e tyre në udhën e shpëtimit. E motra, shën Makrina filozofja (kujtohet më 19 korrik), udhëheqësja e vërtetë shpirtërore e familjes, frymëzoi drejt jetës murgërore të ëmën dhe vëllezërit: shën Nafkratin, shën Grigorin, episkop i ardhshëm i Nisës (kujtohet më 10 janar) dhe shën Petron, episkop i ardhshëm i Sevastisë.
Shën Vasili e kaloi fëmijërinë në Neoqesari të Pontit, duke marrë farat e besimit orthodhoks nga e ëma dhe nga gjyshja, shën Makrina e Vjetër, dishepulle e shën Grigor Çudibërësit (kujtohet më 17 nëntor). Vasili, nën drejtimin e të atit, mësues i njohur i retorikës, përparoi me shpejtësi në njohjen e letërsisë profane.
Pas vdekjes së të atit, i vazhdoi studimet, në kërkim të mësuesve më të mirë, në qendrat më të mëdha të kulturës së atëhershme: në Qesari të Palestinës, Konstandinopojë dhe përfundimisht në Athinë, në kryeqytetin antik të shkencës dhe të elokuencës, ku reputacioni i tij e kishte paraprirë, me ndërhyrjen e Grigorit (Theologut), me të cilin ishin njohur në Kapadoki. Miqësia e tyre, fillimisht e ngushtë dhe njerëzore, u bë e tëra e shenjtë dhe shpirtërore kur zbuluan se që të dy kishin si qëllim të vetëm Perëndinë dhe fitimin e të mirave qiellore. Të gjitha i kishin të përbashkëta: mendjen, shijet, neverinë ndaj argëtimeve të të rinjve të moshës së tyre, etjen e pashuar për dije dhe urtësi, guximin intelektual për të arritur më të lartat, dashurinë për elokuencë dhe, mbi të gjitha, një rivalitet të shenjtë në vrapimin drejt përsosmërisë së virtytit; për ta mendonin se kishin një shpirt në dy trupa, me gjithë karakteret e tyre të ndryshme.
Vasili, me zemër të fortë, me mendje të fuqishme dhe të vendosur, interesohej për të gjitha shkencat, shkëlqente në gjithçka, si në filozofi, në gramatikë, logjikë, retorikë, ashtu edhe në matematikë, astronomi, dhe madje në artet praktike, si në mjekësi. Atje ku predikimi i apostull Pavlit ishte hedhur poshtë me përbuzje nga sofizmat kryelartë, Vasili dhe Grigori bënë që të triumfonte marrëzia e Krishtit, duke përdorur të njëjtat armë të urtësisë profane.
Vasili kishte fituar prestigj të madh; sa përfundoi studimet, bashkëdishepujt donin ta kishin mësuesin e tyre; por, i etur për të fluturuar drejt horizonteve të reja, la qytetin e bashkë me të edhe kulturën helene, duke u lënë Grigorin si peng. Pas kthimit në atdhe (356), zbuloi se e ëma dhe e motra, Makrina, e kishin shndërruar shtëpinë e Anisit në manastir dhe se vëllezërit e tij bënin jetë murgërore diku afër.
Nxitjet e zjarrta të Makrinës, shembulli i asketëve që ndodheshin pranë Kapadokisë nën ndikimin e Efstathit të Sevastisë dhe, mbi të gjitha, meditimi i thellë i Ungjillit, bënë që të kuptonte se sa i kotë kishte qenë deri në atë kohë vrapimi pas dijes së kësaj bote. E braktisi karrierën premtuese si orator, u pagëzua dhe vendosi të kërkonte një atë shpirtëror, për ta drejtuar në udhën e asketizmit.
Pasi nuk gjeti në vendin e tij, ndërmori një udhëtim në qendrat prestigjioze të filozofisë së vërtetë: në Egjipt, Palestinë, Siri dhe deri në Mesopotami, ku mundi të admironte betejat asketike dhe virtytet hyjnore të banorëve të qiellit që shkëlqenin aty. Si një bletë e zellshme, ai mblodhi nga secila qendër më të mirën që mund të gjente dhe për pak kohë përftoi një njohje të thelluar në një vend të favorshëm, të tërhequr mjaftueshëm nga bota dhe të heshtur, për t’u dhënë në veprën e Perëndisë pa shpërqendrim.
Këtë vend e gjeti në një livadh të shkretë, që ndahej nga manastiri familjar i Anisit nga rrjedha e Irisit, një parajsë e vërtetë tokësore, sipas gjykimit të tij, ku mundi të tërhiqte Grigorin dhe për disa kohë të asketizonin së bashku, të bënin punime me dorë dhe të meditonin për Shkrimin e Shenjtë dhe lutjen, për të cilat ëndërronin që kur ishin në Athinë. Pasi u zhvesh nga të gjitha të mirat, për t’u varfëruar, si Zoti ynë që u zhvesh nga lavdia e Tij për të na pasuruar me hyjninë e Tij, Vasili mbante vetëm më të nevojshmet, sa për të mbuluar trupin dhe që të mbijetonte deri të nesërmen; thesari i tij i vetëm ishte Kryqi, të Cilin e përqafoi gjatë gjithë kohës: nëpërmjet asketizmit, duke jetuar si i patrup dhe me durimin e sëmundjeve, që e shoqëruan deri në fund të jetës.
Pas një viti Vasili mbeti vetëm, duke rrezatuar në të gjithë krahinën me shkencën dhe virtytin, dhe të shumtë ishin ata që vinin për vizitë: murgj, laikë dhe madje fëmijë, për të cilët tregonte gjithmonë një dashuri të veçantë. Meqenëse një numër i madh vizitorësh vendosën të përqafonin jetën e engjëjve, filloi të hartonte për ta të famshmet Rregulla, të konsideruara si karta e vërtetë dhe themelore e murgërisë, si në Lindje dhe Perëndim.
Ishte i ri në moshë, por udhëhiqte me autoritetin e një plaku të thinjur nga vitet e gjata të punëve asketike, dhe tregonte njohje të thellë të shpirtit njerëzor, që Perëndia ia kishte dhënë gjatë ditëve dhe netëve të cilat ia kishte kushtuar soditjes. Duke korrigjuar sjelljet e çuditshme asketike të dishepujve të Efstathit të Sevastisë, ai insistoi për jetën në komunitet, drejtuar nga një atë i vetëm, si ikonë e gjallë e Krishtit, duke hequr dorë nga tërë të mirat dhe nga çdo vullnet vetjak, duke theksuar dashurinë dhe respektin kundrejt njëri-tjetrit, duke zbatuar urdhërimet e Ungjillit me frikë Perëndie dhe me besim orthodhoks.
Më 360 u thirr në Qesari, u hirotonis dhjak nga episkopi i tij, Diani, dhe mori pjesë në Sinodin e Konstandinopojës, gjatë të cilit mundi të konstatonte me dhimbje se sa shumë ishte përçarë Kisha e Krishtit nga luftërat e pafundme mes arianëve, gjysmëarianëve (omiusianëve) dhe orthodhoksëve. Diani i dobët e kishte lënë veten të firmoste pohimin e besës së heretikëve, ndaj Vasili e ndërpreu për pak kohë kungimin me të dhe fitoi vetminë, i ndjekur nga shën Grigori, i cili u largua nga hirotonisja, sado që këmbëngulnin.
Më 363, u hirotonis prift nga episkopi i ri i Qesarisë, Efsevi, por mes tyre ndodhi një grindje e nxitur nga ziliqarët, ndaj Vasili u kthye edhe një herë në skitin e tij për të jetuar në paqe. Gjatë këtij qëndrimi, ndoqi organizimin e murgjve të Kapadokisë në jetën në komunitet (kinov), rregulloi mënyrën e tyre të jetesës, shërbesat liturgjike, marrëdhëniet reciproke mes tyre dhe me botën.
Partizan i vendosur i jetës në bashkësi, shën Vasili nuk e la dashurinë për jetën vetmitare. Pranë çdo manastiri, ishte kujdesur të ndërtonte qeli për eremitët, në mënyrë që vetmitarët të mos privoheshin nga siguria që jep shoqëria e njerëzve dhe ata që i ishin përkushtuar jetës praktike të merrnin shembull dhe të nxiteshin nga ata që këmbëngulnin në heshtje dhe lutje pa shpërqendrim.
Ardhja e perandorit fanatik arian Valens (365-78) ishte një kërcënim për shenjtin, prandaj Vasili vendosi të braktiste sërish familjen e tij murgërore, për të marrë pjesë, këtë herë aktivisht, në betejën për të Vërtetën. Pasi u pajtua me Efsevin, u ngarkua të mësonte popullin e Qesarisë.
Me plot elokuencë, që pëlqehej së tepërmi, i mësonte të admironin urtësinë e Perëndisë në krijim dhe i frymëzonte të donin bukurinë e vërtetë, që shpirti e fiton nga praktikimi i virtyteve dhe meditimi mbi Shkrimin e Shenjtë (homeli mbi Psalmet). Gjatë zisë së bukës që pllakosi qytetin, më 367, ai tregoi shembullin e një dashurie të vërtetë: shpërndante të mirat që i kishin mbetur, hapte hambarët e të pasurve me forcën e pakundërshtueshme të elokuencës së tij (homeli mbi pasuritë), punonte pa u kursyer për të organizuar shpërndarjen e ushqimeve dhe njohuritë mjekësore që kishte, i vuri në shërbim të të sëmurëve.
Me mijëra veta shpëtuan nga vdekja dhe i ishin mirënjohës, prandaj dhe zgjedhja e tij në fronin e Qesarisë, që u krye me vështirësi për shkak të intrigantëve dhe heretikëve, u përshëndet me entuziazëm nga besimtarët (370).
Mitropoliti i ri u përgatit për betejën, për të forcuar besimin dhe për të rregulluar disiplinën e klerit dhe episkopëve. Valensi, kur pa se mitropolia e Qesarisë po lartësohej bashkë me atë të Aleksandrisë, si kullë e fortifikuar kundër manovrave të tij, vendosi të shkonte vetë aty, por më përpara dërgoi prefektin Modest, për të nënshtruar episkopin e guximshëm.
Pasi u përpoq më kot të bënte për vete Vasilin me premtime e lajka, prefekti e kërcënoi se do t’i konfiskonte gjithçka, do ta internonte, do ta torturonte me çdo lloj mënyre, madje dhe me vdekje. “Gjej kërcënime të tjera për të më bërë, iu përgjigj shenjti me ton të qetë, sepse asnjë nga këto nuk do të më pengojë. Në të vërtetë, njeriu që s’ka asgjë, s’i frikësohet konfiskimit, vetëm në i marrshin rreckat dhe disa libra: këto janë tërë të mirat që zotëron.
Sa për internimin, nuk e njoh fare, sepse me asnjë vend nuk jam lidhur; edhe këtu ku banoj, nuk është imi dhe më duket se jam në shtëpinë time kudo që më dërgojnë; dhe për më tepër, e shikoj tokën si të jetë e tëra e Perëndisë, dhe veten time si të huaj kudo që ndodhem. Për torturat që do të më bësh, s’kam trup të aftë për t’i mbajtur (…) Sa për vdekjen, do ta pranoja si favor, se do të më çonte te Perëndia për të Cilin jetoj, veproj, për të Cilin jam pothuajse gjysmë i vdekur, dhe drejt të Cilit aspiroj prej kohësh”. I çuditur dhe i çarmatosur, prefekti rrëfeu se kurrë s’kishte dëgjuar fjalë të tilla; “ngaqë s’ke pasur të bësh kurrë me ndonjë EPISKOP”, u përgjigj Vasili.
Modesti u shërua nga një sëmundje me anë të lutjes së shenjtit dhe u bë mik dhe admirues i tij i zjarrtë. Një herë tjetër, kur arianët kërcënuan se do të sulmonin kishën e Nikeas, shën Vasili, si një Ilia tjetër (shih I Mbret. 18.20-40), sugjeroi që si njëra dhe tjetra palë të bënin lutje herë pas here para dyerve të mbyllura të kishës. Përgjërimet e heretikëve mbetën pa përgjigje, por kur shenjti ngriti duart për të lutur Perëndinë, e gjithë kisha u drodh nga themelet dhe dyert u hapën vetë mes brohoritjeve të besimtarëve (kjo mrekulli kremtohet më 19 janar). Shenja të tilla nga Perëndia ndodhën edhe me familjen e sovranit; e bija u mor nga një vdekje e menjëhershme, pasi i ati kishte nënshkruar një deklaratë heretike.
Duke hyrë një ditë në kishën e Qesarisë, gjatë celebrimit të Theofanisë, Valensi u mallëngjye nga bukuria e himneve, rregulli i njerëzve dhe, mbi të gjitha, nga qëndrimi madhështor i shën Vasilit, më këmbë para Shenjtërores, si Kryeprift i Zotit Jisu, i cili vjen për t’u ofruar te besimtarët. Pak më vonë, kur i dhanë të firmoste urdhrin për të dëbuar episkopin, pena e tij u nda në tri pjesë. I frikësuar nga këto shenja, nuk e ngacmoi më shenjtin, por, duke mos hequr dorë as nga politika e tij, e ndau Kapadokinë në dy mitropoli kishtare, duke menduar se kështu reduktonte influencën e episkopit të Qesarisë.
Vasili reagoi menjëherë, duke formuar episkopata të reja, në krye të të cilave vendosi njerëz të besuar (të vëllanë, shën Grigorin në Nisë, Grigor Theologun në Sasima…). U bëri thirrje të vazhdueshme për dashuri episkopëve të Perëndimit, që në atë kohë gëzonin paqe dhe jetonin në besën orthodhokse, duke u kërkuar të dërgonin një delegacion në Lindje për një Sinod të madh orthodhoks, por ata u treguan indiferentë.
Perëndimorët mbështetnin në fakt Paulinin, rivalin e shën Meletit (shih 12 shkurt) në fronin e Antiokisë, duke lënë shkas për përçarje të reja brenda Kishës, tashmë të sulmuar nga jashtë prej heretikëve nga të tëra anët.
Në planin doktrinal, pasi i shtypi arianët ekstremistë (Ligjërata kundër Evnomit, më 364), shën Vasili sulmoi gjysmëarianët që, me gjithë afërsinë në dukje me orthodhoksët, e turbullonin më shumë situatën me grindje penguese. Ai ishte i pari i Etërve orthodhoksë që guxuan të deklaronin qartë kundër kundërshtarëve të hyjnisë së Shpirtit të Shenjtë (pneumatomakët ose makedonianët) se Shpirti i Shenjtë është plotësisht Perëndi, me të njëjtën natyrë si Ati dhe Biri.
Vetë shën Vasili, i frymëzuar nga Shpirti i Shenjtë, duke u kunguar nëpërmjet Hirit me misterin e bashkimit të pashprehshëm të Tre Personave të Trinisë së Shenjtë, dinte të dallonte momentin e favorshëm dhe mënyrën se si të shprehte qartë dhe me saktësi të pakrahasueshme nocionet themelore të theologjisë (esencë, hipostazë), pa i izoluar kurrë nga misteri i Shpëtimit tonë dhe i hyjnizimit të njeriut. Në të vërtetë, ai ushtronte autoritetin e tij përtej kufijve të dioqezës së vet. Si një shqiponjë në lartësi, ai mbikëqyrte gjithçka, i mbronte tërë kishat nga trazirat, duke i mbuluar me krahët e tij.
Për këtë arsye kreu mjaft udhëtime dhe, kur sëmundjet e shpeshta i bëheshin pengesë, tregonte udhën që duhej ndjekur nëpërmjet korrespondencës, e cila mbetet një nga thesaret e letërsisë patristike. Nga ky prestigj që rritej pa pushim, pas vdekjes së shën Athanasit të Aleksandrisë (373), ky mbrojtës i palodhur i besës së Nikeas, konsiderohet si fari i Orthodhoksisë dhe zëdhënësi më i autorizuar i së Vërtetës.
Me gjithë këtë aktivitet, shën Vasili ishte edhe bariu i kujdesshëm i grigjës së tij shpirtërore dhe ati i dhembshur për çdo besimtar. Dashuria për të varfrit nuk njihte kufij.
Duke vazhduar veprën e ndërmarrë kur ishte prift, ngriti diku jashtë Qesarisë një ndërtesë të madhe bamirësie, “qytetin e dashurisë”, e cila më pas u quajt Vasiliadha. Në të përfshiheshin përreth kishës: strehim, spitale, vende përkujdesjeje për lebrozët, shkollë etj. Sa herë që mundej, shenjti shkonte aty dhe nuk hezitonte të kujdesej vetë për të sëmurët dhe përqafonte lebrozët. Sipas dëshmisë së shën Efremit (shih 28 janar), kur shën Vasili predikonte, një pëllumb i bardhë dhe i ndritshëm i pëshpëriste në vesh fjalët e tij sublime dhe, kur ofronte Blatën e shenjtë, bëhej i ngjashëm me një kolonë zjarri që ngjitej nga toka në qiell.
Kisha Orthodhokse vazhdon dhe sot të celebrojë Liturgjinë e hartuar prej tij dhe të përdorë lutjet e tij me frymëzim të lartë theologjik. Gjithashtu ai nxiti zhvillimin e festave të martirëve dhe nderimin e lipsaneve të shenjta.
Ky mjek universal, kjo dritë e Besimit Orthodhoks, atë i murgjve, ushqyes i të varfërve, përkujdesje e të gjithë atyre që shpresojnë te Perëndia, shën Vasili, ishte shembulli i përsosur i episkopit, ikonë e gjallë e Krishtit, i cili, me anë të Tij, u bë gjithçka për të gjithë, duke folur nëpërmjet fjalëve të tij dhe duke shpërndarë nëpërmjet veprave të tij thesaret e dashurisë së tij për njerëzit.
Për më tepër, si njeri, njohu edhe humbje, shpifje e pikëllime nga të gjitha llojet; dhe, me gjithë përpjekjet e tij, përçarjet vazhduan. Një vit para vdekjes së tij, pasi Valensi vdiq gjatë një fushate kundër gotëve (378), Theodhosi i perëndishëm e pasoi në fron dhe filloi pa vonesë të spastronte arianët dhe në vendet e tyre të vendoste episkopët orthodhoksë.
Por trupi i shenjtit ishte dërrmuar nga sëmundjet dhe vështirësitë, ndaj dha shpirt para se të shikonte kurorëzimin e punëve të tij, gjatë Sinodit të Dytë Ekumenik në Konstandinopojë (381). Funerali që u zhvillua më 1 janar 379, në mes të një turme të jashtëzakonshme, ishte triumfi i tij.
Tregohet se u mblodhën si për Ardhjen e Dytë të Krishtit dhe u kryen shumë mrekulli. Sipas emrit që mori, shën Vasili ka tani një vend “mbretëror” në oborrin e Etërve të shenjtë, shumë pranë fronit të Mbretit qiellor.
* * * * *
Dëshmor Telemaku.
Shën Telemaku ishte një murg i shekullit të 5-të.
Ai udhëtoi nga Azia në Romë, duke dashur të shpëtonte qytetin. Kundërshtonte haptazi duelet dhe ndeshjet që zhvilloheshin në amfiteatër, madje ai vetë nxitoi në Kolose dhe u thirri me zë të lartë gladiatorëve, që të ndalonin në emër të Krishtit. Kur e dëgjuan, turma zuri të qeshte me të dhe ta tallnin. Njëri nga gladiatorët e shpoi Telemakun në bark me shpatë dhe ai u rrëzua. U ngrit në këmbë dhe përsëri u bërtiti dy gladiatorëve që të ndalonin. E goditën përsëri dhe shenjti dha shpirt në dyshemenë e amfiteatrit, i mbuluar me gjak. Tek të gjithë spektatorët që panë ngjarjen kaploi një heshtje varri, dhe Koloseu u boshatis në heshtje.
Falë këtij shenjtori, më 1 janar 404 pas Krishtit u zhvillua ndeshja e fundit në historinë e Perandorisë Romake.
Për shkak të vdekjes së tij, pas 3 ditësh, ndeshjet e tilla u shfuqizuan me dekret perandorak.
