Dorëzimi – Priftëria.
Të gjithë anëtarët e Kishës së Krishtit përbëjnë një grigjë të vetme të Perëndisë. Të gjithë janë të barabartë përpara gjykimit të Tij. Por, ashtu siç pjesët e trupit kanë funksione të ndryshme në jetën e organizmit, edhe në Kishë ekzistojnë shërbesa të ndryshme dhe gjithashtu ka hierarki. Hierarkia u themelua nga Zoti Jisu Krisht. “Edhe Ai dha ca të jenë apostuj, e ca profetë, ca ungjillorë, e ca barinj e mësonjës, për ndreqjen e shenjtorëve, për punën e shërbesës për ndërtesën e trupit të Krishtit…” (Efes. 4:11-12).
Askush në Kishë nuk mund ta marrë mbi vete shërbesën hierarkike, por vetëm ai që është thirrur dhe është vendosur rregullisht, nëpërmjet Misterit të Dorëzimit (hirotonisë) “Edhe asnjë nuk e merr këtë nder prej vetes së tij, por ai që thirret nga Perëndia, si Aaroni” (Heb. 5:4). Sado e lartë të jetë shkalla e jetës së tij morale, asnjë nuk mund të kryejë shërbesën hierarkike pa një shërbesë të veçantë. Kështu që nuk është e mundur të vihet një paralele ndërmjet shkallës së nivelit të moralit dhe shkallës së nivelit të tij në hierarki.
Por, shërbesa hierarkike në Kishë, veçanërisht ajo e episkopëve dhe priftërinjve, është një shërbesë e veçantë, e jashtëzakonshme, një shërbesë hiri. Ata ruajnë grigjën e Perëndisë, shembullin më të lartë të së cilës e dha Zoti gjatë shërbesës së Tij tokësore. “Unë jam bariu i mirë dhe njoh delet e mia dhe njihem prej të miave. Bariu i mirë jep jetën për dhentë “. (Joan 10:14) Kleri qëndron në lutje para Zotit jo vetëm për veten, por për të gjithë popullin. Ai udhëheq shpirtrat e njerëzve në shtegun e shpëtimit. Ai është udhëheqës e jo sundimtar. Për këtë arsye kleri orthodhoks qëndron me fytyrë nga altari, duke drejtuar popullin në lutje drejt Zotit. Ai në emër të të gjithë popullit blaton Theroren e Pagjakshme në Meshën (Liturgjinë) Hyjnore. Dhe nëse në çdo gjë të mirë ne kërkojmë bekimin e ndihmën e Perëndisë, a mund të imagjinohet të hysh në këtë shërbesë të lartë dhe me shumë përgjegjësi baritore – hyrja është për gjithë jetën – pa thirrur hirin e Perëndisë, i cili bekon këtë punë, bashkëvepron me të dhe forcon bariun e ardhshëm? Ky bekim ndodh me të vërtetë. Ai zbret mbi atë që afrohet me frikë në marrjen e dhuratës së shërbesës së shenjtë në Misterin e Priftërisë, nëpërmjet vënies së duarve mbi krye nga një episkop, i cili mbart në vetvete, me anë të vazhdimësisë, hirin e priftërisë, shoqëruar nga lutja e gjithë bashkësisë së klerit dhe popullit, të cilët janë të pranishëm në shërbesën hyjnore. Ndryshe quhet edhe Misteri i Dorëzimit (Hirotonia).
Shkrimi i Shenjtë tregon qartë dhe drejt që vendosja në rangun e priftërisë është komunikim i një hiri të veçantë – dhuratë e dhënë mistikisht, pa të cilën kjo shërbesë nuk mund të jetë e përmbushur.
Dorëzimi në Kishën e hershme. Në Veprat e Apostujve tregohet që, kur apostujt, të cilët vepronin gjithnjë sipas mësimeve të Krishtit dhe frymëzimit të Shpirtit të Shenjtë, e panë të nevojshme të kishin dhjakonë në Kishë, për të shërbyer në tryezat – fillimisht në tryeza të zakonshme dhe pastaj në tryezën e Zotit – me qëllim që të lehtësoheshin pak nga punët, ata zgjodhën shtatë njerëz të sprovuar dhe të mbushur me Shpirt të Shenjtë. Dhe, pasi ata u zgjodhën dhe u sollën para tyre, apostujt, mbasi u lutën, vunë duart mbi ta (Vep. 6:2-6). Këtu dallohen dy veprime: zgjedhja e disa personave për shërbesën e dhiakonisë dhe vënia e duarve mbi ata, e shoqëruar me lutje. Zgjedhja është njerëzore, ndërsa vënia e duarve është një vepër e shenjtë, e bërë posaçërisht për këtë qëllim dhe një akt i Hirit Hyjnor.
Në të njëjtin libër thuhet se vënia e duarve, si një akt i shenjtë, bëhej për dorëzimin e presbiterëve në Kishën e parë. Duke folur se si apostujt Pavli e Varnava shkuan duke predikuar Ungjillin në qytetet e Azisë së Vogël – Derbë, Listra, Ikonium dhe Antioki, duke e rritur në to numrin e të krishterëve, autori i librit, Apostulli i shenjtë Llukai, na informon: “Edhe si u urdhëruan atyre me të vunë duart (hirotonisantes), pleq (presviterous) në çdo kishë, edhe u falën me agjërime, i lanë tek Zoti që i kishin besuar (Vep. 14:23). Këtu, vënia e duarve është paraqitur nga njëra anë si një akt i shenjtë i njohur nga të gjithë, me anë të së cilës presbiterët dorëzoheshin (hirotoniseshin) për njërën apo tjetrën kishë dhe nga ana tjetër si një akt i shenjtë, i cili kishte një rëndësi të veçantë, siç edhe shihet nga fakti që u krye nga vetë apostujt Pavli e Varnava. Është e qartë që ky dorëzim nuk ishte thjesht një rit, por komunikimi i një dhurate të veçantë i hirit të Shpirtit të Shenjtë. Këtë e thekson më shumë Apostull Pavli në bashkëbisedimin e lamtumirës me presbiterët e Kishës së Efesit. Së fundi, në letrat e tij drejtuar Timotheut, ne kemi një tregues të qartë dhe direkt për dorëzimin, si një veprim i shenjtë hirdhënës, nëpërmjet të cilit episkopët ishin caktuar.
Kështu, në letrën e parë drejtuar Timotheut, i cili ishte episkopi i Kishës së Efesit, apostulli shkruan: “Mos ji i pakujdesur për dhuratën që është tek ti, e cila t’u dha me anë profetie, me të vënit e duarve të pleqësisë mbi ty” (2 Tim. 4: 14). Në letrën tjetër drejtuar atij, ai shkruan: “Unë po të kujtoj ty të ngjallësh përsëri dhuratën e Perëndisë, e cila është tek ti, me anë të të vënit të duarve të mia mbi ty” (2 Tim. 1:6). Duke i bashkuar këto dy pjesë, ne shohim që Timotheu ishte dorëzuar në priftëri nga apostull Pavli, ose çfarë është e njëjta gjë, nga një pleqësi klerikësh, e kryesuar nga apostull Pavli. Dhe kështu, nën këtë akt të shenjtë ishte komunikuar tek Timotheu dhurata e Perëndisë dhe kjo dhuratë mbetej tek ai përgjithmonë, si një trashëgim. Atij i kërkohet vetëm një gjë, të mos neglizhojë, por ta mbajë atë gjallë. Pra, këtu, të vënit e duarve nuk do të thotë gjë tjetër, përveçse dorëzimin episkopal.
“Zgjedhja dhe Dorëzimi” në Kishën e hershme. Nga çfarë u tha më sipër, del si përfundim i sigurt, se apostujt, me anë të autoritetit të Krishtit, themeluan tri shkallë hierarkike dhe për ngritjen në atë shkallë të personave të zgjedhur u themelua dorëzimi, i cili komunikon tek ata hirin e Perëndisë që është i domosdoshën për kryerjen e shërbesës së tyre. Kuptohet që vazhduesit e apostujve, episkopët, duhet të përmbushnin saktësisht çfarë ishte dekretuar nga apostujt, d.m.th. dorëzimin nëpërmjet vënies së duarve.
Ndonëse në Kishën e hershme dorëzimi në priftëri ndodhte pas një zgjedhjeje të përgjithshme, me pëlqimin e komunitetit kishtar apo të kishës lokale, ky dorëzim, në vetvete, ishte një akt i ndarë dhe i dalluar nga pëlqimi apo zgjedhja dhe kryhej nga persona të barabartë në autoritet me apostujt, dhe të cilët ishin vazhduesit e tyre: episkopët. Kështu ka mbetur deri në ditët tona. Ndër dëshmitë e vjetra mund të përmendim shën Irineun e Lionit (shek. 2), Tertulianin, Klementin e Aleksandrisë etj. Misteri i Dorëzimit ka vazhdimësinë apostolike dhe çdo klerik merr hirin e dhënë nga Perëndia me anë të vënies së duarve. Kjo dhënie ka vazhduar pa ndërprerje, nëpërmjet vazhduesve të apostujve: episkopëve. Krishti dorëzoi apostujt e parë. Pastaj ata dorëzuan të tjerë si episkopë, si priftërinj e si dhjakonë. Kështu vazhdimësia e ka zanafillën nga apostujt, dhe quhet vazhdimësi apostolike.
Vazhdimësia apostolike. Është e rëndësishme, sepse mban një lidhje historike të pandërprerë dhe direkte me Kishën e themeluar nga Krishti dhe apostujt. Ajo garanton vazhdimësinë e pandëprerë të Kishës në origjinë, si dhe në doktrinën me apostujt e parë.
Protestantët nuk e pranojnë priftërinë si një mister. Pastorët e tyre zgjidhen e caktohen nga populli, por nuk marrin asnjë lloj konsakrimi të veçantë dhe në këtë kuptim ata nuk dallohen nga anëtarët e zakonshëm të komuniteteve të tyre.
Cilësitë për kandidatët për priftëri. Një nga cilësitë kryesore dhe të domosdoshme për një kandidat për priftëri është që ai duhet të këtë një thirrje (vokacion) të brendshme për këtë detyrë të lartë. Ai duhet të kuptojë rëndësinë e detyrës dhe përgjegjësinë e madhe që do të këtë përpara Perëndisë dhe Kishës. Priftëria është një shërbesë dashurie dhe sakrifice. Ajo kërkon një dashuri të madhe për Perëndinë, Kishën dhe për gjithë popullin. T’i shërbesh Perëndisë është detyra më e lartë, por dhe më me përgjegjësi nga të gjitha. Altari është një zjarr dhe me këtë zjarr nuk mund të luhet. Kush do të bëhet i denjë të veshë rrobat e priftërisë, do të veshë rrobat e “bardha”. Por rrobat e “bardha” duan kujdes, sepse edhe bëhen shpejt pis. Prandaj, para se dikush të vendosë të ndjekë rrugën e priftërisë, duhet të sigurohet ai vetë në është thirrur nga Perëndia. Dhe kjo thirrje e brendshme sanksionohet nga populli i mbledhur në dorëzim, që i përgjigjet “i denjë” (aksios). Kështu, thirrja e brendshme sanksionohet këtu zyrtarisht nga Trupi i Krishtit, Kisha e mbledhur në Eukaristi (Kungatë). Dhe thirrja e padukshme bëhet e dukshme në priftërinë e Krishtit.
Cilësi të tjera që kërkohen për priftërinë janë: 1) Ata duhet të jenë të krishterë orthodhoksë meshkuj, jo sapo të kthyer në besën orthodhokse (gjë që do të thotë të kenë një farë kohe që janë kthyer. Por kjo nuk kërkon, siç thonë disa, që duhen disa breza. Kërkohet vetëm që kandidatët të jenë provuar për një kohë të gjatë se janë orthodhoksë të sinqertë), me një besë të paqortueshme dhe me një karakter të lartë moral; 2) Duhet të jenë të mësuar në Shkrimin e Shenjtë dhe në të Drejtën Kanonike; 3) Duhet të jenë të shëndetshëm trupërisht dhe pa gjymtime fizike, të cilat mund të pengojnë kryerjen e shërbesave; 4) Kandidatët për dhjakonë të jenë mbi 25 vjeç, për prift mbi 30 dhe për episkop mbi 35 vjeç ose sipas nevojave të Kishës. 5) Duhet të jenë të martuar ose të pamartuar për dhjakonatën ose priftërinë dhe të pamartuar ose të ve për episkopatën, meqënëse asnjë nuk mund të martohet pas dorëzimit dhe episkopi duhet të jetë celibat; 6) Duhet të jenë të martuar vetëm një herë dhe jo me një grua të ve apo të divorcuar.
Shërbesa e dorëzimit. Misteri i dorëzimit kryhet nga një episkop, meqënëse vetëm ai e zotëron priftërinë në plotësinë e saj dhe mund t’ua japë atë të tjerëve. Dorëzimi kryhet gjithmonë gjatë liturgjisë. Të dy misteret janë të lidhur ngushtë me njëri-tjetrin, meqënëse qëllimi i misterit të Urdhrave të Shenjtë (Dorëzimit) është të japë shërbyes për Eukaristinë (Kungatën). Një vend i veçantë në Meshën Hyjnore është caktuar për dorëzimin e secilit nga tre urdhrat e priftërisë. Meqënëse dhjakoni nuk mund të kryejë misteret, por vetëm ndihmon në kryerjen e tyre, ai dorëzohet pas shenjtërimit të Dhuratave të Shenjta, për të treguar se funksioni i tij parësor do të jetë ndihma për kryerjen e Meshës. Meqënëse një prift kryen misteret, ai dorëzohet pas Hyrjes së Madhe, kështu që ai merr pjesë në shenjtërimin e Dhuratave. Dhe meqënëse funksioni primar i episkopit është të predikojë dhe të mësojë, ai dorëzohet në Himnin Trishenjtor, për ta përgatitur atë të predikojë pas leximit të Ungjillit.
Çfarë është prifti. Si një delegat i episkopit, prifti orthodhoks është prania sakramentale e Krishtit, Kryepriftit dhe Bariut të Mirë, në mes të popullit të Perëndisë. Atë Alexander Schmemann, teolog i dëgjuar orthodhoks, shkruan: “Ai (prifti) është në liturgji ikonë e dukshme e Krishtit – Krishtit, i Cili si Njeri qëndron para Perëndisë, duke bashkuar dhe paraqitur në Vetvete të gjithë ne dhe si Perëndi na jep ne dhuratat hyjnore të faljes, hirin e Shpirtit të Shenjtë, ushqimin e pavdekësisë… Nuk mund të ketë as liturgji, as adhurim e falje të Kishës pa priftin, sepse është pikërisht detyra e tij të ndryshojë komunitetin njerëzor e tokësor në Kishën e Perëndisë, duke e bërë të përhershme në të shërbesën ndërmjetuese të Krishtit”.
Si një shërbëtor i Krishtit, prifti duhet të jetë një udhëheqës e jo një sundues, një model dhe jo një legjislator. Sundimi dhe legjislacioni i takojnë vetëm Zotit.
Priftërinjtë nuk janë engjëj, por njerëz. Dhe që të mund t’i përgjigjen thirrjes së shenjtërisë, ata duhet, sipas fjalëve të Shën Grigor Theologut, “në fillim të shenjtërojnë veten, pastaj të shenjtërojnë të tjerët”. Shën Joan Gojarti thotë se prifti është lënë të bjerë në mëkate nga providenca e Perëndisë, që të mos i gjykojë ashpër të tjerët. Ai shton se njerëzit dhe jo engjëjt u zgjodhën për priftërinë, sepse engjëjt janë të përsosur dhe duke mos njohur të keqen dhe tundimin, ata nuk mund të kuptojnë mëkatarin dhe duke qenë më të ashpër se duhet, do ta shkatërrojnë atë.
Duke qenë më poshtë se engjëjt, priftërinjtë janë thirrur për një shërbesë të lartë dhe për engjëjt. Për këtë thoshte Shën Kozmai se, nëse takon në rrugë një prift dhe një engjëll, në fillim përshëndet priftin, pastaj engjëllin. Ky nderim sjell dhe shumë përgjegjësi. Në ditën e gjyqit priftërinjtë do të gjykohen më ashpër se laikët, sepse atyre u është dhënë shumë. Dhe sipas fjalëve të Zotit: “Kujt i është dhënë shumë, do t’i kërkohet shumë”. Ashtu siç zgjedhja e Izraelit që nuk ishte një zgjedhje privilegji, por përgjegjësie, edhe zgjedhja e priftërisë është një zgjedhje përgjegjësie. Të gjithë priftërinjtë duhet të kenë parasysh sa ashpër u gjykua Izraeli.
Hierodhjakon Joan Pelushi (sot Mitropolit i Korçës),
Misteret e shenjta në Kishën Orthodhokse,
Nga libri: Besimi Orthodhoks,
Shtëpia botuese Bashkimi Orthodhoks Kristian “Kryqi i Nderuar”,
Selanik, 1996
