Pasi sulmuan Kryepiskopin Anastas, pasi sulmuan ata që punojnë për Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, pasi shpikën gjithfarë gënjeshtrash për kanonet dhe statutet orthodhokse, pasi na e deformuan historinë e besimit, tani e kanë radhën shenjtorët tanë. Sidomos kohët e fundit janë shtuar shkrimet në disa media të caktuara, në të cilat hidhet baltë mbi një nga shenjtorët më të nderuar mes shqiptarëve dhe më gjerë – Shën Kozmain (martirizuar në 1779).
Një nga sajesat që përdoren, është ai se nderimi i këtij martiri të madh nuk ka ekzistuar mes të krishterëve orthodhoksë shqiptarë; edhe nqs ka filluar, ka filluar pas vitit 1961, kur me vendim të Patriarkanës Ekumenike u vu në listën e shenjtorëve të nderuar nga të gjitha Kishat Orthodhokse. Këto nuk janë vërteta, nderimi i tij si shenjtor lokal nisi në shek. XVIII, në të gjitha ato zona ku ai dha një kontribut të jashtëzakonshëm për të zgjuar ndërgjegjen e shtypur të orthodhoksëve nga nata e gjatë osmane, duke frenuar dukshëm islamizimin e këtyre trevave. Këtë e dëshmojnë ndërgjegjja e popullit orthodhoks shqiptar, afresket e ikonat, shërbesa kishtare për shenjtorin, Manastiri i tij ndërtuar me kujdesin e Ali Pashë Tepelenës (1814-1815) dhe mbi të gjitha, e dëshmon nderimi i madh i gjithë popullit edhe atij joorthodhoks, kudo ku ai predikoi.
Dëshmi e këtij nderimi para vitit 1961, që hedh poshtë ato që pretendojnë antiorthodhoksët, mes shumë të tjerave është ajo që kanë shkruar e botuar dy nga personalitet më të mëdha të Kishës sonë: Imzot Theofan Noli dhe Kryepiskopi i parë kanonik, Fortlumturia e Tij Kristofor Kisi.
Imzot Theofan Noli, në vitin 1947, në Boston, botoi Kremtoren (Të kremtet) e Kishës Orthodokse. Në parathënien e tij thotë se: “Përkthimin… e kemi bërë nga Gerqishtja, me përjashtimin e këndimeve të Shën Kozmait të Beratit, të cilin e parafrazuam nga versioni shqip i KryeHirësisë Tij, Imzot Kristofor Kisi, Kryepeshkopit të Shqipërisë”. Dhe në faqet 754-763 jep shërbesën kishtare të këtij shenjtori.
Pra, Imzot Theofan Noli, që në 1947 (pra përpara viti 1961) e quan Shën Kozmai i Beratit dhe shërbesën e shenjtorit e merr nga botimi i vitit 1931 të Imzot Kristofor Kisit, i cili ka shkruar mjaft për Shën Kozmain.
Pra, për Imzot Theofan Nolin dhe Imzot Kristoforin, Shën Kozmai nuk ishte as antishqiptar e as “joshenjtor”, siç trumbetojnë zotërinjtë antiorthodhoksë.
Më poshtë po japim tre prej disa dokumentimeve, që tregojnë nderimin dhe hershmërinë e këtij nderimi mes shqiptarëve për Shën Kozmain:
– Fragmentet nga libri i Imzot Theofan Nolit, “Kremtore e Kishës Orthodokse”, Boston, 1947 (Libri liturgjik që përdorim sot në kishat orthodhokse të Shqipërisë)
– Kopertina e librit Imzot Kristoforit për shën Kozmain “Jetëshkrimi dhe akoluthia e dëshmorit të ri dhe Isapostullit Shën Kozma”, Korçë 1931.
– Afresku i shek. XIX i shenjtorit në Manastirin që i dedikohet atij.
Fragmentet nga libri i Imzot Theofan Nolit, “Kremtore e Kishës Orthodokse”, Boston, 1947.
Kopertina e librit Imzot Kristoforit për shën Kozmain “Jetëshkrimi dhe akoluthia e dëshmorit të ri dhe Isapostullit Shën Kozma”, Korçë 1931.
Afresku i shek. XIX i shenjtorit në Manastirin që i dedikohet atij.
