Tha Zoti këtë paravoli:
“Dy njerëz hipën në hijerore që të faleshin; njëri ishte farise dhe tjetri doganier. Fariseu ndenji e u fal: “O Perëndi, të falënderoj që nuk jam si njerëzit e tjerë, rrëmbyes i paudhë, kurvar ose si ky doganier. Agjëroj dy herë në javë, jap të dhjetën për të gjitha ç’ka kam”. Doganieri, që kishte qëndruar larg dhe nuk donte t’i hidhte sytë në qiell, rrihte kraharorin duke thënë: “O Perëndi, përdëllemë mua fajtorin!” Po ju them juve, se ky zbriti në shtëpinë e tij më i drejtësuar se ai, sepse kushdo që ngre lart veten e tij do të përulet; dhe ai që përul veten e tij, do të ngrihet lart” (Lluk.18:9-14).
Doganierët ishin nëpunës, të cilët merrnin me qira nga shteti romak me ankand doganat, që atëherë ishin të shumta, si p.sh kalimet në arteriet kryesore rrugore, në ngushtica, në porte etj., d.m.th kyçet e tregtisë së jashtme dhe të brendshme.
Më pas, për të mbuluar pagesën dhe për të pasur fitim ata vinin arbitrarisht taksa doganore. Tregtarët e gjorë ishin të detyruar të paguanin, pasi i detyronte ligji. Kështu, doganierët ishin kusarë të ligjshëm. Për pasojë fjala “doganier” mori kuptimin e më të padrejtit, të urryerit dhe të pështirit së bashku, pasi bashkëpunonte me pushtuesit idhujtarë. Doganieri nga gjinia mashkullore dhe prostituta nga gjinia femërore, konsideroheshin njerëzit më mëkatarë.
Megjithatë doganieri u shpall nga Krishti i drejtë.
Përse? Si? E drejtësoi vetënjohja e tij në përulësi dhe kërkimi i përdëllimit hyjnor. “O Perëndi, falmë mua mëkatarin”. Përkthimi më i saktë është: “Të të vijë keq për mua mëkatarin”. Këto pak fjalë u bënë çelësi i përdëllimit hyjnor.
Këtë lutje të shkurtër e përdorim sot edhe ne. Por ne gjithashtu, më shpesh përdorim një lutje tjetër të shkurtër, që është përkthim dhe analizë e lutjes së doganierit. Ne nënkuptojmë se ajo që u quajt “Lutja e Jisuit”: “O Zot, Jisu Krisht, mëshiromë mua mëkatarin”, “O Zot Jisu Krisht, Bir i Perëndisë” korrespondon me “O Perëndi”, ndërsa “mëshiromë mua mëkatarin” me “falmë mua mëkatarin”.
Sot jemi plotësisht të sigurt, se Krishti është Perëndi, pra e konkretizojmë lutjen tonë tek Biri, por dhe te e gjithë Trinia, ashtu siç do ta shohim. Atëherë kishin akoma dyshim për sa i përket natyrës së Zotit, prandaj edhe Jisui i përulur sidomos në fillim, nuk fliste hapur për hyjninë e Tij, nuk zbulonte veten e vet.
Atë nuk e njihnin ende plotësisht. Për shembull, i verbri i Jerikosë e konsideronte person të shkëlqyer, të hyjshëm, por jo Perëndi. Si e thërriste? “Jisu, Bir i Davidit përdëllemë!” (Lluk.18:37; Mark.10:47). Thirrja e tij është pikërisht lutja jonë, qoftë dhe e paplotë, ashtu siç thamë. Pra, kjo lutje është biblike.
Për më tepër, njeriu e pa Krishtin mbi tokë, u shoqërua me Të, jetoi me Të. Eshtë më i afërt se Ati i padukshëm. Dhe është më e afërt thirrja personale e Jisuit.
Ka forma të ndryshme të lutjes. Ajo ndeshet dendur në formën që dhamë. Tipi i dytë shton dhe ndërmjetimet e shenjtorëve, d.m.th, “O Zot Jisu Krisht, Bir i Perëndisë, nëpërmjet Hyjlindëses (ose shenjtorëve të tjerë) mëshiromë!”.
Formulimi tjetër është ky: “Zot Jisu Krisht, Bir i Perëndisë, mëshiromë!”. Një lutje tjetër më e shkurtër: “Zot Jisu Krisht, mëshiromë!”.
Format e shumta të lutjes, ndonëse kaq koncize, dëshmojnë se përdoret shumë që prej kohësh të vjetra. Përdorimi i saj i gjerë prej shenjtorëve (dhe gjithë Kishës), bëri që të formulohet në përputhje me gjendjet që përjetonin shenjtorët personalisht, është e përshtatshme për çdo situatë.
Le të shkojmë më tej: Çfarë është më koncize se “Mëshiro, o Zot”? Megjithatë, shumë herë shenjtorët luteshin vetëm me një fjalë të lutjes. U mjaftonte të sillnin nëpër mend vetëm fjalën “Jisu”, “Jisui im”. Në mënyrë të veçantë, për këtë emër do të flasim më vonë.
Zoti ynë na këshilloi të lutemi vazhdimisht, pa u lodhur, pa u mërzitur: “Duhet të faleni gjithnjë… dhe të mos lodheni” (Lluk.18:1). Në vazhdim Apostujt, Etërit, Shenjtorët propozonin të njëjtën gjë, dhe ata ishin të parët që luteshin vazhdimisht.
Apostull Pavli nxit: “Lutuni pa pushuar” (1 Thesal.5:17). Grigor Theologu shënon se: “Duhet të kujtojmë më tepër Perëndinë (dhe natyrisht të lutemi) sesa të marrim frymë”.
Fjalë e tmerrshme! Pa marrë frymë nuk jetojmë dot as për pak çaste. Pra shpirti nuk mund të jetojë aspak pa shoqërinë e Perëndisë. Lutja është kordoni ushqyes, jetëdhënës, është gypi furnizues i astronautit.
Le të kujtojmë dhe mbretin David, që “i ngjirej fyti”, duke i thirrur Perëndisë (Psalmi 68:4).
Lutja e pandërprerë “e pafjetur” shenjtëroi atmosferën e qendrave të vjetra monastike të Egjiptit, Palestinës, Kapadhoqisë etj. Shenjtëron edhe sot Malin e Shenjtë. Por a mund ta arrijnë këtë ata që nuk janë murgj?
Shkrimi i Shenjtë ua drejton të gjithëve “Lutuni pa pushuar” dhe jo vetëm murgjve. Por vërtet është e rëndë fjala. Është e lehtë për njeriun e sotëm të lutet vazhdimisht? Mund të eci në rrugë e ta kem të hapur librin e lutjeve dhe të lexoj? Po e zonja e shtëpisë a mund të merret me kuzhinën, dhe me duar të lagura të kthejë fletët e librit të lutjes? Ai që ecën nuk do të përplaset me të tjerët? Të zonjës së shtëpisë nuk do t’i “ngjitet” gjella? Si është e mundur që të lutet pa pushim?
Me lutjen e Jisuit nuk nevojiten libra, nuk është e nevojshme të vëmë në punë sytë tanë. Edhe një i verbër e thotë lutjen. Janë pak fjalë që kujtohen menjëherë. Ja përse lutja e Jisuit kishte dhe ka përhapje kaq të madhe.
Nget makinën, thuaje lutjen. Je në punishten tënde, në dyqanin tënd, në fabrikën tënde, duart le të bëjnë punën e tyre dhe mendja të vetën, lutjen e Jisuit. Je nënë dhe përgatit ushqimin e familjes sate, thuaj “O Zot Jisu Krisht, Bir i Perëndisë, mëshiromë!”. Bëje më të shijshme pjatën e bashkëshortit dhe të fëmijëve të tu, brenda në lëndë (në ushqim) vëre dhe shpirtëroren (lutjen). Një pelegrin, duke ngrënë në një manastir së bashku me një mikun e tij, u kthye nga ai dhe i tha me zë të ulët: “Sa e shijshme është gjella, megjithëse është kreshmore!”. Tjetri iu përgjigj: “Etërit duke gatuar luten, ndërsa gruaja jote duke gatuar murmurit”.
Je gjyshe dhe përkëdhel nipin tënd, thuaj dhe ndonjë lutje të Jisuit për të. Le ta dëgjojë fëmija i vogël, të mësojë. Gjendesh në mes të një turme, ndoshta askush prej tyre nuk lutet, lutu ti për të gjithë.
Episkopi anglez, imzot Kalisti (Ware) shkroi për një vëlla Laurentio, se “ishte më i lidhur me Perëndinë gjatë punëve të tij të përditshme, sesa në ushtrimimet e tij shpirtërore”.
Një prej asketëve të vjetër të Egjiptit tregonte, se njëherë pa një murg, i cili hante së bashku me të tjerët dhe nga pamja e jashtme nuk kishte ndonjë gjë të veçantë. Megjithatë lutjen e tij e pa të ngjitet si zjarr tek Perëndia!
Në mesin e shekullit të kaluar, një hieromonak i moshuar në një manastir, e kishte absorbuar këtë lutje të Jisuit. Kështu, kur lexonte Ungjillin në Liturgji, në kohën që i duhej për të kthyer fletën, thoshte një lutje të Jisuit. Kaq nuk e linte mendjen të shkëputej prej marrjes dhe ngjitjes tek Perëndia.
Në lidhje me këtë kemi një përvojë personale. Dentistja shumë e aftë dhe me eksperiencë të madhe, e cila filloi një mjekim rutine, ashtu siç dukej fillimisht, u gjend para një rasti të vështirë. U deshën katër orë për të mbaruar me sukses ndërhyrjen kirurgjikale në nofullën e të sëmurit.
Por sa impresionuese ishte kur në vështirësitë e papritura që u shfaqën, dëgjonim të pëshpëritej nga buzët e mjekes lutja e Jisuit “O Zot Jisu Krisht, mëshirona!”…
“Lutje të pandërprerë”, këshillon Gojarti i shenjtë. “Thërrisni që në mëngjes, deri në darkë, nëse është e mundur dhe gjithë natën: O Zot Jisu Krisht, mëshiromë!”
Deri tani na dukej e çuditshme “Lutuni pa pushuar” për ditën! Ati shton dhe natën? Po gjumi?
Sado e çuditshme të duket, ngjet dhe kjo. Kur hiri dhe ëmbëlsia e lutjes mbin brenda nesh, ngjan me një “thumb të artë të shpirtit” (Joani i Shkallës). Kur ke një gjemb në dorë ose në këmbë, çfarëdo që të bësh e kujton, pasi të shqetëson. Lutja, përkundrazi, kur ngulet në zemrën e njeriut jo vetëm që nuk dhemb, por hirëson, ëmbëlson, nuk harrohet më as në gjumë.
“Dhe deri në gjumin e thellë kundërmimet dhe avujt e lutjes së Jisuit dalin nga zemra e tij pa mundim, dhe atëherë lutja nuk ka ndarje, por të gjitha orët e tij, dhe nëse pushon nga ana e jashtme, ajo vetë funksionon përsëri brenda tij fshehurazi” (sipas Isaak Sirianit).
Realizohet atëherë ajo gjendje shumë e lartë shpirtërore që këndon Kënga e Këngëve (5:2): “Unë fle dhe zemra ime vigjilon”. Shën Joani i Shkallës e shpjegon: “Unë fle nga nevoja fiziologjike, kurse zemra ime ri zgjuar nga shumica e dashurisë {hyjnore}”, (Shkalla 30.7).
Një jeront i ndjerë na tregonte se kur shkoi për herë të parë në Mal të Shenjtë, mbrëmjeve nuk bënte gjumë i qetë, pasi një vëlla në qelinë përbri thoshte lutjen e Jisuit. Një, dy, tri net, nuk duroi, atëherë shkon tek jeronti tyre dhe i ankohet: “Jeront e gjithë dita këtu është kaq asketike e lodhshme. Monopati nuk ka as dhjetë metra rrugë të sheshtë; të përpjeta, të tatëpjeta. Të gjitha i transportojmë në kurriz. Puna në kopsht, çdo gjë është e lodhshme dhe në të njëjtën kohë mbajmë kreshmë dhe kryejmë shërbesa. Të paktën të çlodhemi natën. Nëse është e bekuar, i thoni ju lutem vëllait që natën të mos e thotë lutjen e Jisuit me zë të lartë”. Jeronti buzëqeshi dhe u përgjigj: “Mirë”. Ndërkaq natën filloi e njëjta violinë, e njëjta violinë hyjnore. Ndërsa arkimandriti ynë filloi të shqetësohej, dëgjon një trokitje të lehtë në portë. Ishte jeronti i tyre. “Eja të shohësh”, i thotë. Shkojnë në qelinë e “shqetësuesit” dhe jeronti e hap ngadalë. Vëllai e thoshte uratën e Jisuit në gjumë!
Një rast të ngjashëm, përjetoi, dhe përshkruan me mjeshtëri në një libër të tij edhe episkopi agjiorit, Krisostomi i Rodhostolit.
Do thotë ndokush: “Është e mundur që të lutem në gjumë? E pamundur. Pra, po e lë lutjen”.
Gabim! Tashmë folëm për gjendje të skajshme të larta, dhe do të flasim dhe më pas, se ku kanë arritur njerëz të tjerë, siç jemi ne, për t’u vënë në sedër dhe për të bërë edhe ne fillestarët disa hapa përpara.
Kapëm një temë tejet shpirtërore dhe të gjerë, që ka privilegjin t’i përshtatet çdo veçantie. Lutjen e Jisuit e përdor, e kultivon, sipas terminologjisë monakale, dhe shenjti, i cili ka arritur në kuotat e përsosjes, oshënari në shkretëtirë, por dhe njeriu i ngratë, që ecën në shkretëtirën e shumëzhurmëshme dhe të mbushur me njerëz të kryeqytetit. Shkon me kushte të ndryshme. Zgjidh e merr.
Le ta kemi parasysh se lutje është çdo gjë që bëhet sipas Perëndisë. Në të vërtetë, kur bëjmë punë intelektuale ose flemë, nuk është e mundur të themi lutje. Pavli që caktoi “Lutuni pa pushuar”, përcaktoi dhe kuadrin e saj: “Nëse hani, nëse pini, ose nëse bëni ndonjë punë tjetër, të gjitha t’i bëni për lavdinë e Perëndisë” (1 Korinth.10:31). Këshillon, siç shohim, të bëhen për lavdi të Perëndisë dhe shprehjet më lëndore të jetës, ushqimi dhe pija.
Pra kur nuk jeton që të hash, por ha që të jetosh, kur shtrihesh në shtrat jo për mëkate por për të marrë fuqi, në mënyrë që ditën tjetër të punosh dhe të sillesh siç do Perëndia, për lavdi të Perëndisë, kjo është një lloj lutjeje. Lavdërimi është përbërësi i parë i saj, i dyti është përgjërimi.
Me këtë rast le të shënojmë se tradita do që mbas disa nyjeve – lutje të Jisuit të komboskinit, që do ta ekzaminojmë më poshtë, të lavdërojmë Trininë e Shenjtë: “Lavdi Atit e Birit edhe Shpirtit të Shenjtë, tani e përherë e në jetë të jetëve. Amin (një herë). Aliluia, aliluia, aliluia, Lavdi ty, o Perëndi (tri herë). Mëshiro o Zot (tri here). Lavdi Atit e Birit edhe Shpirtit të Shenjtë, tani e përherë e në jetë të jetëve. Amin (një herë)”. Dhe vazhdojmë lutjen e Jisuit.
Thamë për lutjen në gjumë edhe më të lehtë: Ta hapim dhe le ta mbyllim ditën me lutje. Etërit propozojnë që ta ofrojmë “mendimin e parë” Perëndia, d.m.th. mendimi i parë që do të na vijë, sapo zgjohemi të kujtojë Perëndinë. Dhe anasjelltas të flemë me lutjen e Jisuit. Kështu me lutjen e mëngjesit do të fillojë dhe do të shenjtërohet dita, me atë të mbrëmjes nata.
Flasim për natë. Murgjit, që si kujdes kryesor të tyre kanë lutjen, ngrihen orët e para mbas mesnatës. Atëherë para shërbesës (së përbashkët) të mëngjesit në kishë, bëjnë “Kanonin” e tyre, me fjalë të tjera, luten në qelinë e tyre me komboskin.
Këto orë pra vëllezërit thonë lutjen e Jisuit për veten e tyre, për manastirin e tyre, për Kishën, për kombin, për ata që besojnë në vend tjetër, madje edhe për idhulltarët, për ateistët, për botën, për gjithë Krijesën.
E pra! Sa bukur, sa e dobishme do të ishte, të zgjohej besimtari, jo në mesnatë, por të paktën më shpejt se të tjerët në shtëpi. Dhe në mes të qetësisë, ndoshta para se të gdhihet, të thotë lutjen për veten e tij dhe për të tijtë që flenë, dhe që ndoshta nuk dinë të luten. Të lutet ai dhe për llogari të tyre! “O Zot Jisu Krisht mëshiroje fëmijën tim!”. Këtë gjë a nuk bënë dhe prindërit që kujtohen në Dhiatën e Re si Jairo dhe babai i fëmijës, që ishte me sëmundjen e tokës? Kërkuan mëshirën e Krishtit për shërimin e njerëzve të tyre dhe e gjetën (Mark.5:21-43; Matth.17:14-18). Mirë bëjmë pra kur kërkojmë lutjet e të tjerëve.
Vetëm të mos sillemi ashtu siç u soll një njeri i papërgjegjshëm dhe i pamend. Jeronti Arsen Spileoti i tregonte dikujt: “Të të them diçka që ndodhi këtu (në Malin e Shenjtë) në kohën time. Kaloi një pelegrin nga shkretëtira duke kërkuar shenjtorë, ashtu si ti tani, që t’i bënin lutje. Gjen një asket dhe i thotë: “Të lutem Jeront, lutu për mua. Kam probleme serioze”. Asketit i erdhi keq dhe çdo darkë në agripninë e tij, bënte lutje për atë njeri. Një natë ndërsa po lutej, sheh jashtë qelisë së tij satanin të qeshë në mënyrë sarkastike dhe të të tallet. I thotë murgu:
– Pse, mor i mallkuar më prish qetësinë? Satani ia kthen:
– Ha, ha, ha, qesh se rri zgjuar për atë që është i imi (për Janin). Dhe ai ri zgjuar, por në qendrat e mia (duke nënkuptuar qendrat e imoralitetit). Pak më përpara e mbaroi agripninë e tij dhe tani po gërhet.
– E, tani e kuptove se çfarë dua të të them?
– Po jeront, tani e kuptova, se duhet që ne të jetojmë më Krishtin dhe të përpiqemi sa të mundemi.”
Përveç avantazhit të parë të lutjes së Jisuit, d.m.th. se për arsye të koncizitetit të saj ofrohet për lutje të vazhdueshme, ka më tepër një përparësi esenciale: Mbledh mendjen. E ndjekim më lehtë se lutjet e gjata me shumë kuptime. Nuk ka përmbajtje të ndërlikuara. Përsëritja e vazhdueshme e të njëjtit kuptim e vulos në mendje dhe në shpirt, ndërsa lutjet e ndryshme (dhe këto padyshim shumë të nevojshme) kërkojnë që ndërkohë të shmangësh diçka tjetër, në mënyrë që të kapësh kuptimet e tyre, edhe nëse zhvillohen apo ndryshojnë shpejt.
Lutja “monologe” pra e Jisuit (Shkalla 15.51) të mbledh mendjen dhe nuk ta shpërndan.
* * *
Le të vijmë tani në shpjegimin e lutjes së Jisuit. Është e habitshme se sa dogma fsheh kjo frazë e vogël. Së pari përmban ato në lidhje me Krishtin: “O Zot Jisu Krisht”.
Fjalën “Zot” hebrenjtë ia drejtonin në mënyrë absolute Perëndisë. “Edhe sapo dëgjoi Elisabeta përshëndetjen e Marisë, kërceu foshnja në bark të saj, edhe Elisabeta u mbush me frymë të Shenjtëruar e thirri me zë të lartë e tha: E bekuar je ti në mes të grave dhe e bekuar është pema e barkut tënd. Dhe nga më ngjau kjo që të vijë tek unë nëna e Zotit tim?” (Lluk.1:39-44). Kur Elisabeta thoshte “nënë e Zotit” nënkuptonte “nënë e Perëndisë”.
“Jisu” ishte emri i Krishtit si njeri. Kështu ishte i njohur ndër bashkëqytetarët e Tij – kësaj do t’i rivijmë më vonë.
“Krisht” është përkthimi në greqisht i fjalës hebraike “Mesia”, i krezmuari. Mesian e parathanë profetët si një përfaqësues unikal, përfaqësues të papërsëritshëm dhe të dërguar të të Lartit në tokë. Qenie hyjnore por dhe njerëzore. Kështu emri “Krisht”, arriti të profetizojë Perëndinjeriun.
Përmbledhim: “O Zot Jisu Krisht”, Zot = Perëndi; Jisu = njeri; Krisht = Perëndinjeri. Ja dogma e plotë kristologjike: Çliruesi është Perëndi, njeri, Perëndinjeri.
Le të shkojmë tani tek dogma triadhologjike: “O Zot Jisu Krisht, Bir i Perëndisë”. “Zot Jisu Krisht”: Personi i dytë i Trinisë së Shenjtë. “Bir i Perëndisë”, futet dhe Ati. Por ku është Shpirti i Shenjtë? Në lidhje me këtë Pavli na siguron se “askush nuk mund të thotë se Jisui është Zot, veçse me anën e Shpirtit të Shenjtë” (1 Korinth.12:3). Askush nuk mund ta dëshmojë Jisuin si Zot Perëndi, vetëm nëse është i frymëzuar nga Shpirti i Shenjtë. Është prezent dhe personi i tretë i Hyjnisë.
Ndërkaq, lutja e Jisuit përmban dhe antropologji, flasim në gjuhën teologjike dhe jo biologjike: “O Zot Jisu Krisht, Bir i Perëndisë, mëshiromë mua mëkatarin!”. Njeriu tashmë, pas rënies së të parëkrijuarve, është mëkatar. Aspiron shpëtimin. Por si arrihet? Ai vetë nuk ka fuqi, ka pësuar ulje. Nga ana tjetër “humnerë e madhe është hapur” (Lluk.16:26), e pakapshme nga mendja jonë, midis Trinisë së Tërëshenjtë të Tejlartë dhe njeriut mjeran të rrëzuar. Si do të lidhet?
Ura është “mëshiromë”. Kështu afrohen këto qenie të kundërta të përballvëna. Kështu kapërcehet polarizimi. Mëshira hyjnore e zbret Krishtin nga Qielli për të na marrë dhe për të na ngjitur nga thellësia e mëkatit dhe të përfundimeve të tij në kuotat e hyjnizimit. Ja dhe dogma sotiriologjike (shpëtimtare).
“Mëshiromë”. Ç’farë është mëshirë? Eshtë një fjalë me shumë kuptim. Mëshirë, përdëllim, në gjuhën kishtare do të thotë çdo dhuratë e të Shumëmëshirshmit.
Kështu për të sëmurin do të thotë shërim, për të uriturin bukë, për të eturin ujë. Për nxënësin do të thotë dije, për arsimtarin ndriçim, për përgjegjësin mençuri. Për të lodhurin do të thotë fuqi, për të zhgënjyerin shpresë, për të vuajturin durim, për atë që ka ankth lehtësim, për të mërziturin rrugëdalje, për fajtorin pendim. Për të gjithë do të thotë shpëtim.
Meqenëse lutja e Jisuit sjell kaq të mira, atëherë të gjithë do të fillojmë ta themi vazhdimisht. Ç’janë pesë apo dhjetë fjalë. Gjë e lehtë.
Ja provojeni! Dhe kush ia arrin le të na e mësojë dhe ne. Kjo shprehje e vogël nuk është fare e lehtë. Sapo e fillojmë, mendja jonë shkon andej – këndej. Kujtojmë probleme dhe situata, të cilat vijnë dhe kërkojnë me trysni zgjidhje dhe përballime. Akoma ndodhin gjëra në ambientin tonë, që na shpërqendrojnë vëmendjen. Mijëra vështirësi. Djalli sjell pengesa, pasi e djeg emri i Jisuit tonë.
* * *
Kur themi “emrin e Jisuit” nënkuptojmë të gjitha emrat e Tij: I themi zemërdhembshur, i tërëfuqishëm, i drejtë etj.
Dëshmitarët e Jehovait e kanë keqkuptuar këtë pikë. Ngjasojnë me sofistët e lashtë. Dhe sot e quajmë sofist dikë që, në mënyrë të arsyeshme në dukje parashtron gjëra jashtë realitetit.
Sofistët, thoshin: “Kur thua karrocë, karroca del nga goja jote!” Nuk del karroca me rrota, me kuaj dhe me drejtuesin. Del vetëm fjala, e cila simbolizon, nënkupton dhe jep kuptimin e objektit.
Në gjuhë të ndryshme fjala “Krisht” ndryshon, por nuk ndryshon kuptimi. Pra rëndësi ka kuptimi dhe jo emri. Pra kur shqiptojmë emrin “Krisht” kalojmë në veçoritë hyjnore të Tij. Kështu emri i Zotit është i shenjtë.
Diçka paralele: Çfarë është flamuri? Çfarë vlere ka, një ose dy metra cohë? Por ndërkaq çdokush e respekton flamurin, nuk e gris, nuk e djeg, pasi simbolizon kombin.
Diçka tjetër: Merr dy dru të harruar, të pavlerë, i vendos në formë kryqi dhe respekton shumë formën e tyre, kanë formuar instrumentin e shpëtimit tonë.
Në këtë mënyrë emri i Jisuit ka fuqi të tmerrshme, sepse i referohet Jisuit.
Për shembull: Një keqbërës, i cili është munduar shumë dhe gjendet si në ethe pranë hapjes së një kasaforte, sapo dëgjon fjalën “policia” nga bashkëpunëtori i tij, i lë të gjitha dhe ia mbath, qoftë dhe pa e parë ruajtësin e rendit. Vetëm fjala mjafton. I trembet jo fjalës “polic”, por specifikës së organit të rendit.
Të njëjtën gjë pësojnë dhe demonët keqbërës. Engjëlli i tha Josifit: “Do ta thërresësh emrin e tij Jisu, se ai do ta shpëtojë popullin e tij, nga mëkatet e tyre” (Matth.1:21). “Jisu” në gjuhën hebraike do të thotë: “Perëndia shpëton”. Kjo në lidhje me: “Ai {Jisui} do të shpëtojë” nënkupton se shpëton Perëndia – Jisu, d.m.th. se Jisui është Perëndi. Është çliruesi ynë, mbrojtësi ynë prej satanait vrasës. E ndoqi me mishërimin e Tij, Pësimin e Tij, Ngjalljen dhe Ngritjen e Tij. Dëgjon emrin e Jisuit dhe frikësohet. Është emri “mbi çdo emër” (Filip.2:9).
“Me emrin e Jisuit kamxhiko kundërshtarët”, këshillon shkrimtari i Filokalisë Isiki Presviteri. Shkalla shpjegon: “Me emrin e Jisuit kamxhiko kundërshtarët, pasi nuk ka në qiell dhe në dhe armë më të fuqishme” (20:6).
Më përpara na nxit dhe Gojarti: “Ky emër është i tmerrshëm dhe për demonët, dhe për pasionet dhe për sëmundjet. Le të zbukurohemi pra me këtë dhe le ta rrethojmë si me mur veten tonë”.
Në emër të Jisuit, Apostujt dhe Shenjtorët bënin mrekullira, nxirrnin nga njerëzit e sëmurë demonë. “Në emër të Jisu Nazaretasit, ngrihu dhe ec”, i tha Petroja çalamanit, i cili u shërua në çast (Veprat 3:6-7).
“Jisui” është vendi ku mbrohemi. Ava Joani Kolovoi e përqas në mënyrë karakteristike: “Unë ngjaj me një njeri, i cili ri nën një pemë të madhe dhe sheh të vijnë tek ai shumë bisha dhe zvarranikë {mendojmë se nënkupton krokodilët, të cilët nuk mund të kacavaren}. Dhe kur nuk mund t’i përballojë ngjitet lart në pemë dhe shpëton. Kështu edhe unë vrapoj tek Perëndia me lutjen dhe shpëtoj nga armiku” .
“I krishteri, i cili ndez lutjen e Jisuit – edhe ndizet nga lutja e Jisuit – bëhet si hekur i skuqur që nuk guxon ta prekë kundërshtari” (Joan Karpathi).
* * *
Pritet që djalli ta luftojë lutjen. Gojarti i shenjtë na nxit që ta futim mendjen tonë në punën e lutjes së Jisuit deri në vdekje! (sipas Ksanthopulve). Kaq të paepur duhet të jemi.
Duke e ditur këtë asketët gjetën mjete të veçanta ndihmëse të lutjes së Jisuit, gjithashtu dhe një metodë shpirtëroro-trupore: Në çdo frymëmarrje dhe një lutje e Jisuit. Shën Grigor Theologu theksonte më përpara: “Duhet të kujtojmë Perëndinë më shumë se sa marrim frymë”.
Për sa i përket sasisë tashmë, ava Pavloja i Fermit të Egjiptit, i kishte vënë rregull vetes së tij të thotë një numër të caktuar lutjesh çdo ditë. Për të mos gabuar dhe shkarë në neglizhencë kishte një numër korrespondues gurësh të vegjël, dhe në çdo lutje nxirrte nga një gur. Kur mbaronin e dinte se i kishte thënë të gjitha lutjet.
Zhvillim i kësaj taktike duket se është komboskini që përdorin murgjit, por dhe shumë laikë, mjafton vetëm që të mos parodizohet dhe të mos katandiset në mjet zbukurimi apo hajmali magjike. Është e shenjtë. Në çdo nyje të tij thuhet dhe një lutje e Jisuit. Ndërkohë lëvizja që bëjnë gishtat duke kthyer nyjet, shumë herë e risjellin mendjen, nëse është larguar. Ja pra ku edhe trupi ndihmon ndonjëherë shpirtin, pasi janë të lidhura me njëra-tjetrën. Prandaj dhe murgjit gjatë kohës së shërbesës mbajnë disa herë komboskinin. Mbahet mendja në lutje, por dhe lutja bëhet bazamenti, “isoja” e atyre që lëçiten dhe atyre që psalen. Veç të tjerash kur lodhet mendja nga kuptimet e larmishme, i ushtruar për një kohë me lutjen e Jisuit, merr veten, pra rikap lutjen e përbashkët.
Veç të tjerash në vëllazëritë asketike me pak veta, që nuk mund të “përballojnë” shërbesën e shkruar shumëorëshe, d.m.th. nga librat, i zëvendësojnë shërbesat me lutjen e Jisuit, për kohën përkatëse.
Diçka më shumë të themi në lidhje me “teknikën” e lutjes së Jisuit. Si ta themi?
Drejt, të gjunjëzuar, duke ecur, të ulur, akoma dhe në shtrat, kur është ora e gjumit, siç e thamë më lart, apo kur jemi pa qejf, ose kur nuk na e lejojnë kushtet që ta themi ndryshe.
Ta themi me zë të lartë, kur jemi vetëm ose duke pëshpëritur, apo me mendje, fshehurazi. Ka përfundime mirëbërëse. Kur e themi me gojë, shenjtërohet trupi. Kur e themi me mendje, shenjtërohet intelekti. Kur e themi me zemër (që është gjendja më e lartë shpirtërore) shenjtërohet shpirti dhe i gjithë njeriu në mënyrën më të lartë dhe më ideale. Kjo e fundit është lutja “e zemrës” ose “e mendjes”.
Të bëjmë presion që të mos “vidhemi”. Ta themi me ndërgjegje dhe ta përjetojmë. Megjithatë sa të mos e themi fare, le ta themi qoftë dhe mekanikisht, për inat të satanit! “Një i krishterë shpresëtar kishte në shtëpinë e tij një korb, të cilin e ushtronte që të fliste. Fjalët “O Zot Jisu Krisht, Bir i Perëndisë, mëshiromë mua mëkatarin”, të cilat ai i përsëriste rregullisht, i mësoi dhe korbi. Një ditë vere korbi gjeti dritaren hapur dhe fluturoi në rrugë. Atëherë e pa një fajkua, dhe u sul mbi të. Ai i çuditur nga sulmi, në vend të ndonjë britme tjetër tha lutjen, dhe fajkoi – gjë e habitshme – u largua menjëherë sikur ta kishte dëbuar dikush! Çfarë vërejmë këtu, përfundoi starec Amvrosi {oshënar i famshëm rus i Optinës}? Se edhe nëse e themi lutjen e Jisuit pa ndërgjegje ose pa e ndjerë, ka rezultatet e saj dhe të pamundurat i bën të mundura”.
Le ta themi lutjen e Jisuit. Dhe kur nuk e dëgjojmë ne, e dëgjon djalli! Nëse sapo na sulmon ngasja i kundërvihemi me lutje, shpëtojmë nga gjërat mëkatare që pasojnë. Nëse do të tregojmë kujdes në këtë pikë, atëherë nuk përjashtohet mundësia që relativisht shpejt, të arrijmë ta themi automatikisht. Së pari veprimi i mirë, lutja, dhe më pas ndërgjegjësimi me të. Do të reagojmë pa vetëdije. D.m.th. sapo vërejmë në mëngjes ndonjë të njohur, i drejtojmë spontanisht “mirëmëngjesin”, pa përpunime. Nuk menduam se është i njohuri ynë, se tani është mëngjes dhe se e shohim për herë të parë sot, prandaj duhet t’i themi mirëmëngjes. Nga përsëritjet e shumta përshëndetja është bërë automatike, pa nënkuptuar këtu se kjo është diçka false pa garanci.
Kur lutja e Jisuit kultivohet në mënyrë sistematike, me këmbëngulje, me kalimin e kohës buron vetë nga brenda dashuria e Perëndisë. Gjendet tashmë Krishti brenda njeriut. Lutja e vazhdueshme triadike sjell brenda tij Shën Trininë; e Cila do të vijë “tek ai” (shih Joani 14:23). Në këtë gjendje pushon së foluri goja. Flet zemra e frymëzuar nga Shpirti duke folur “me psherëtima të pazëshme” (Rom. 8.26). Dhe ai që hyjnizohet ndjen një ngrohtësi në thellësitë e tij, ndjen “qiellin brenda tij”. E tërheq emri i Jisuit, e ëmbëlson. Krishtërohet gjithë qenia e tij. Njerëz të tillë kapin komboskinin dhe zbresin qiellin në tokë. Papa Efremi Katunaqioti mjaftonte të bënte dy-tre kombiskinë dhe merrte “informacion” nga Perëndia për çështjen që e pyeste. Lutja është si syze, me të cilat i sheh gjërat ndryshe, nga një njeri i zakonshëm. E sheh në thellësinë e tyre të brendshme, pastër, më pastër se filtrat në aparatet fotografikë.
Lutja e Jisuit, përgjithësisht lutja, dhe sidomos Falënderimi hyjnor, të lidhin drejtpërdrejt me Perëndinë. Të shpërblejnë me ndriçimin e dritës hyjnore dhe adoptimin nëpërmjet hirit. Njeriu bëhet bir i Perëndisë.
Lutjen e Jisuit e “shfrytëzon” sot në mënyrë frytdhënëse e gjithë bota orthodhokse kudo në tokë, dhe laikët, jo vetëm murgjit. Një nga librat më të njohur në lidhje me të: “Peripecitë e një pelegrini”, i referohet një laiku që “zuri” çështjen e lutjes.
Me lutjen shenjtërohemi ne, ata për të cilët lutemi, shenjtërohet dhe kundërmon ambienti, ka dobi populli. Janë kaq të shumta, retë, tymrat materialë dhe shpirtërorë. Le të jetë lutja jonë një ilaç. Le të sjellim në mjedisin tonë flladin e Shpirtit!
* * *
Si përfundim, çfarë parulle të marrim? Fare pak fjalë. Ai që si Vartimeo do shërimin e tij, dhe kush nuk e do, pasi kush nuk është i sëmurë shpirtërisht ose dhe trupërisht, le të thërresë me këmbëngulje: “O Zot Jisu Krisht, Bir i Perëndisë, mëshiromë”!
Përgatiti: Atë Justini, Botim i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Tiranë, 2003.
