Εβδομάδα της Πεντηκοστής 2016
Κολυμπάρι Κρήτης
Διεξήγαγε τις εργασίες η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος
– Η ενότητα της Ορθοδοξίας σε μετάληψη και μαρτυρία – η ρύθμιση των σχέσεων με τον υπόλοιπο Χριστιανικό κόσμο
– Η συμμετοχή της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας ως σημαντικό ιστορικό γεγονός
– Η βασική συνεισφορά του Αρχιεπισκόπου Τιράνων, Δυρραχίου και Πάσης Αλβανίας, του Μακαριώτατου, κ. Αναστασίου
Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι πια μια πραγματικότητα και, ως τέτοια, πέρασε πια στην ιστορία και στους αιώνες για να κριθεί ως το σημαντικότερο γεγονός της Ορθοδοξίας κι όχι μόνο των ημερών μας. Έτσι θα μπορούσε να περιφράσει κανείς τα λόγια του Παναγιώτατου Οικουμενικού Πατριάρχη, κ. Βαρθολομαίου, κατά το πέρας των εργασιών της Συνόδου, με την ιδιότητα του Προέδρου της.
Καθ’ όλη την εβδομάδα της Πεντηκοστής 2016, στο Κολυμπάρι της Κρήτης, στους χώρους της Ορθοδόξου Θεολογικής Ακαδημίας, με τη συμμετοχή των δέκα Πατριαρχείων και τον τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών, διεξήγαγε τις εργασίες η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Αυτή έληξε με πλήρη επιτυχία και με την έγκριση των κειμένων που προβλέπονταν σε όλες τις συσκέψεις και τις συναντήσεις των Προκαθήμενων των τοπικών Ορθόδοξων Εκκλησιών και, ειδικότερα, εκείνης του Σιαμπέζι, τον Ιανουάριο 2016
Συμμετείχαν ιεράρχες με επικεφαλής τους Προκαθήμενους από δέκα Εκκλησίες: το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Αλεξάνδρειας, το Πατριαρχείο Ιεροσόλυμων, το Πατριαρχείο Ρουμανίας, το Πατριαρχείο Σερβίας, η Εκκλησία της Κύπρου, η Εκκλησία της Ελλάδος, η Εκκλησία της Πολωνίας, η Εκκλησία της Αλβανίας κι εκείνη της Τσεχίας. Ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι τέσσερις τοπικές Εκκλησίες (το Πατριαρχείο Αντιόχειας, της Ρωσίας, της Βουλγαρίας και η Εκκλησία της Γεωργίας) δεν συμμετείχαν για δικούς τους λόγους, το σημαντικότερο μήνυμα της Συνόδου παραμένει η ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας ανά της Οικουμένης. Η θεμελιώδης ιδέα που τονίστηκε και εγκρίθηκε στα κείμενα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου είναι ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν είναι μια συνομοσπονδία τοπικών και εθνικών εκκλησιών, αλλά είναι «Μία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία». Την ιδέα αυτή εξέφρασε στην Εναρκτήρια Ομιλία του ο Πρόεδρος της Συνόδου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης, την οποία στη συνέχεια κωδικοποίησε ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος στο τελικό Μήνυμα.
Στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο συμμετείχαν τα μέλη της Ιεράς Συνόδου της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας: ο Μητροπολίτης Κορυτσάς Σεβασμιώτατος Ιωάννης, του Αργυρόκαστρου Σεβασμιώτατος Δημήτριος, του Φίερι, Σεβασμιώτατος Νικόλαος, του Ελμπασάν Σεβασμιώτατος Αντώνης, της Αμαντίας Σεβασμιώατος Ναθαναήλ και ο Επίσκοπος της Βύλιδος Σεβασμιώτατος Άστυς, καθώς κι άλλοι εκπρόσωποι κληρικοί και λαϊκοί.
Η έναρξη των εργασιών της Συνόδου έγινε τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος με τις επίσημες ομιλίες των Προκαθήμενων των τοπικών Εκκλησιών μετά την Ομιλία του Πατριάρχη. Οι εργασίες συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της Εβδομάδας σε πνεύμα προσέγγισης των απόψεων, μέσα σε πνεύμα ενότητας και ευθύνης για την αποστολή και την προοπτική της Ορθοδόξου Εκκλησίας που θεμελίωσε ο Κύριος και Θεός μας Ιησούς Χριστός, πιστή στην παράδοση των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας. Οι συζητήσεις ήταν ανοικτές για τον καθένα από τα μέλη ιεράρχες των Εκκλησιών που αντιπροσωπεύονταν βάσει του Κανονισμού της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, που είχε εγκριθεί στη συνάντηση των Προκαθήμενων, χωρίς κανένα χρονικό περιορισμό και πάνω σε όλα τα κείμενα αποφάσεων που προβλέπονταν για έγκριση. Όλες οι αποφάσεις, ανεξαρτήτως των αντιπαραθέσεων, επεξεργάστηκαν προσαρμόζοντας τα κείμενα για να συμπεριληφθούν οι παρατηρήσεις και οι προτάσεις των ιεραρχών, μέσα σε εποικοδομητικό κι ομόφωνο πνεύμα. Αυτό, μολονότι είχε τονιστεί εξαρχής, ότι και στην Ορθόδοξη Εκκλησία η αρχή της συναίνεσης μπορεί να κακομεταχειριστεί και να μετατραπεί σε μέσο βέτου και μπλοκαρίσματος και, γι αυτό το λόγο, βάσει του πνεύματος των Οικουμενικών Συνόδων, θα έπρεπε να υιοθετηθεί η αρχής της πλειοψηφίας των μελών.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης και της τρίτης ημέρας εγκρίθηκαν οι Αποφάσεις για: την Αποστολή της Εκκλησίας στις σημερινές συνθήκες, την Ορθόδοξη Διασπορά και για τον Κανονισμό των Τοπικών Επισκοπικών Συνελεύσεων, τη Νηστεία και τον τρόπο τήρησής της στις ημέρες μας. Συνεχίστηκε με την Απόφαση για την Αυτονομία των τοπικών Εκκλησιών και τον τρόπο απόδοσής της, καθώς και με το Μυστήριο του Γάμου και τα κωλύματα που προκύπτουν. Το θέμα της Διασποράς κι εκείνο των Γάμων ήταν λεπτά και οι αποφάσεις προβλέπουν ειδικό χειρισμό σύμφωνα με την περίπτωση των τοπικών Εκκλησιών, αλλά πάντοτε με αποφάσεις των Συνόδων. Η αρχή της Συνοδικής διοίκησης παραμένει η βάση για την οργάνωση της εκκλησιαστικής ζωής στον Ορθόδοξο κόσμο.
Ανεξαρτήτως των δυσκολιών που ευλόγως υπάρχουν, η Σύνοδος ενέκρινε και την Απόφαση για τις σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο, ισχυρή βάση για να συνεχιστούν οι επαφές, για την έκφραση της βούλησης όλης της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όντας μια ανοικτή Εκκλησία και κυρίως για την επιμονή και τη συνεισφορά της ως η μοναδική αποστολική Εκκλησία για την εκπλήρωση της πνευματικής ενότητας της ως προοπτική.
Η Σύνοδος αποφάσισε να απευθυνθεί στον Ορθόδοξο λαό με μια Εγκύκλιο της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, ένα ολοκληρωμένο κείμενο, που προσεγγίζει όλο το εύρος της πνευματικής ζωής και των μυστηρίων της Εκκλησίας, τις θέσεις της για τα προβλήματα που ανησυχούν τον άνθρωπο ως άτομο, την ανθρώπινη κοινωνία κι όλον τον κόσμο, τη θέση της Εκκλησίας έναντι των φαινομένων της σύγχρονης κι επιστημονικής εξέλιξης, για τη νεολαία, για τα προβλήματα της Χριστιανικής ηθικής και συμπεριφοράς, για τη ιεραποστολή και τον εκ νέου ευαγγελισμό του λαού, για τη χριστιανική συνεισφορά στο διαθρησκευτικό διάλογο ως συνεισφορά στην ειρήνη, στην οικονομική ανάπτυξη, όπου θα πρέπει να γίνει πιο ανθρωποκεντρική, για τις εντάσεις, τις συγκρούσεις και τις καταστρεπτικές συνέπειές τους, για τη νεολαία και το ρόλο της στην εκκλησιαστική ζωή, για τη γυναίκα και την αξιοπρέπειά της στην εκκλησία κα. Η απήχηση αυτού του κειμένου είναι άμεση και αντικατοπτρίζεται σε όλα τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, απόδειξη ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία επηρεάζει τη ζωή όλης της Οικουμένης και ότι, αυτές οι θέσεις, επικυρωμένες βάσει της Ορθόδοξης παράδοσης και προσαρμοσμένες στη σημερινή ζωή της ανθρωπότητας, αναμενόταν εδώ και καιρό να κωδικοποιούνταν.
Ο ρόλος του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου
και το μήνυμα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου
Το Μήνυμα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας που απευθύνεται στον Ορθόδοξο Λαό και σε κάθε άνθρωπο με θετική διάθεση, αποτελεί μια Σύνοψη όλου του Πανορθόδοξου βιώματος, έτσι όπως εκφράστηκε, όχι μόνο κατά τις εργασίες της Συνόδου, αλλά και κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που χρειάστηκαν για την κατάρτισή του (οι προσπάθειες άρχισαν από το 1961, με πρωτοβουλία του Πατριάρχη Αθηναγόρα και απέδωσαν καρπούς κατά τη διάρκεια αυτής της ιστορικής Συνόδου).
Στο πλήρες κείμενο, που αναγνώστηκε την Κυριακή των Αγίων Πάντων στον Ιερό Ναό των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στα Χανιά (σύμπτωση με νόημα κι αυτή) και έτυχε μαζικής απεικόνισης σε όλον τον κόσμο, εκφράζεται η ουσία και το περιεχόμενο της Αγίαςς Συνόδου. Σ’ αυτό ορίζεται με σαφήνεια η θέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας για όλο το πλαίσιο των πνευματικών προβλημάτων. Το κείμενο καταρτίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων, Δυρραχίου και Πάσης Αλβανίας, κ. Αναστάσιο και, περίπου χωρίς παρατηρήσεις υιοθετήθηκε από τη Σύνοδο. Η διακήρυξη της Ενότητας της Ορθοδόξου Εκκλησίας, το Συνοδικό Σύστημα που διαπνέει Εκείνη, η Μαρτυρία της Πίστης σε όλον τον κόσμο, ο συνεχής Διάλογος με τους υπόλοιπους Χριστιανούς, ο διαθρησκευτικός Διάλογος και η Ορθόδοξη συνεισφορά, ο Άνθρωπος και η Προσωπικότητά του, ο Γάμος και η Αυτοσυγκράτηση αποτελούν τη σπονδυλική στήλη του Μηνύματος. Ως συστατικό στοιχείο των συζητήσεων κατά τη διάρκεια της Συνόδου και της Ορθοδόξου Εκκλησίας, στο κείμενο του Μηνύματος έχουν συμπεριληφθεί και οι θέσεις για τα πιο οξύτατα κοινωνικά προβλήματα, βάσει της οπτικής γωνίας της πνευματικότητας των Πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας για τα επίκαιρα προβλήματα, όπως: η Ανάπτυξη των Επιστημών, η Οικολογική Κρίση και η Ισόρροπη Ανάπτυξη, ο Σεβασμός για την Προσωπικότητα του ανθρώπου και των λαών, η Ειρήνη και η αγώνας κατά της φτώχειας, η Νεολαία και η θέση της στην κοινωνία, η Ιεραποστολή πανταχού της γης κλπ.
Φυσικά, η σύνταξη και η έγκριση αυτού του κειμένου δεν είναι η μοναδική συνεισφορά του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Ο Μακαριώτατος, ως πνευματική προσωπικότητα καθολικής αποδοχής, πολυδιάστατη και ευλογημένη από το Άγιο Πνεύμα, όπως αναγνωρίζεται γενικότερα, ήταν από τους κυριότερους στυλοβάτες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Κρήτης 2016. Από το εναρκτήριο μήνυμα, συνεχίζοντας με τις πετυχημένες παρεμβάσεις Του και μέχρι την ανακεφαλαίωση των εργασιών των εργασιών της Συνόδου στη Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος – Χρυσοπηγή διαφαίνονταν σαφέστατη η επιμονή του Αρχιεπισκόπου για τη διατήρηση της πνοής στη Σύνοδο, για το περιεχόμενο βάσει της πνοής των Πατέρων της Εκκλησίας, για τις δυνατότητές της να πάρει θέση θεσμικά στο σύγχρονο κόσμο και να υιοθετήσει τις θέσεις της, αλλά και να κρατήσει ανοικτή την προοπτική για τη συνέχεια της Συνόδου μετά της Συνόδου, ώστε η Ορθόδοξη Εκκλησία, και σε επίπεδο Προκαθήμενων και σε επίπεδο Συνοδικό, να είναι σε μόνιμη επικοινωνία.
Ο Αρχιεπίσκοπος, εκ των συμμετεχόντων με τις περισσότερες συνεισφορές, ίσως μοναδικός μάρτυρας της εκκόλαψης της ιδέας για τη Σύνοδο στη δεκαετία του 1960 του παρελθόντος αιώνα, με την εμπειρία της πιο γνωστής Ορθόδοξης Ιεραποστολής στον κόσμο, με την επιτυχία της ανασύστασης μιας εκκλησίας από το τίποτα και ιδιαίτερα με την αναντίρρητη θεολογική κατάρτισή Του, ήταν παράλληλα και ο πιο καινοτόμος των νέων ιδεών που υιοθετήθηκαν χωρίς δυσκολία στα κείμενα της Συνόδου. Ήταν επίσης ο άνθρωπος της συναίνεσης μέσα από τις παρεμβάσεις Του σε κομβικά σημεία των εργασιών της Συνόδου, ώστε να εγγυούνταν η συνέχεια και η έγκριση όλων των βημάτων και των αποφάσεών της. Υπενθυμίζουμε ότι, σε προηγούμενες συναντήσεις των Ορθόδοξων Προκαθήμενων (2008 και 2016), ήταν επίσης ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος που συνέταξε τα τελικά Μηνύματα.
Η ιδέα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου ότι η ενότητα δεν εκφράζεται στη συνομοσπονδία, αλλά στην ύπαρξη μιας Μοναδικής Αγίας, Καθολικής κι Αποστολικής Εκκλησίας σε τοπική έκφραση, η συνέχιση της Ορθοδόξου μαρτυρίας στη λειτουργία μετά τη Θεία Λειτουργία, άρα η Ιεραποστολή, η καταπολέμηση του εγωκεντρισμού σε κάθε επίπεδο (εκκλησία, έθνος, άτομο) παραχωρώντας θέση στην ειρήνη και την ενότητα, η νεολαία ως το σήμερα της Εκκλησίας, το άνοιγμα της Εκκλησίας και η αφοσιωμένη στάση της πάνω σε θέματα που απασχολούν σήμερα την ανθρωπότητα, χωρίς να θίξει την ουσία του Ορθόδοξου δόγματος, κι άλλα συναφή, έτυχαν της έγκρισης των μελών της Συνόδου, αλλά και θα συνεχίσουν να αποτελούν θέματα του πανχριστιανικού διαλόγου.
Η διεξαγωγή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου συνέπεσε και με δυο άλλα γεγονότα που σχετίζονται με τη ζωή των συμμετεχόντων σ’ αυτή Προκαθήμενων. Για τον Οικουμενικό Πατριάρχη, Πρόεδρο της Συνόδου, εφέτος είναι τα 25-χρονα της Εκλογής Του, που στεφανώνεται με το πιο έξοχο γεγονός της ζωής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, για το οποίο ο Παναγιώτατος έχει ιδιαίτερο ρόλο και συνεισφορά. Άνθρωπος βαθιάς Ορθόδοξης πνευματικότητας, ευλογημένος από το Άγιο Πνεύμα, με την υπομονή του διακεκριμένου πνευματικού πατέρα, με την ανοχή που τον διακρίνει και τα χαρίσματα ξεχωριστής διανοητικότητας, ο Πατριάρχης, όχι μόνο κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνόδου, αλλά καθ’ όλη την πολύχρονη περίοδο της προετοιμασίας της, ήταν ένας εκ των βασικών συντελεστών της επιτυχίας. Γι αυτό δέχτηκε τις ευχαριστίες και τα συγχαρητήρια των Προκαθήμενων των συμμετεχόντων Εκκλησιών, αλλά και όλων των ιεραρχών – μέλη της Συνόδου.
Και για τον Προκαθήμενο της δικής μας Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας, η 24η Ιουνίου ήταν η μέρα της 25ης επετείου της Εκλογής ως Αρχιεπισκόπου της Εκκλησίας μας από τη Σύνοδο της Μητέρας Εκκλησίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Ο Αρχιεπίσκοπός μας δέχτηκε πολλές ευχές από τον Πατριάρχη και τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. Ιδιαίτερα, κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας που συντελέστηκε από τους κληρικούς της Εκκλησίας μας στη Μονή της Παναγίας των Αγγέλων της Γωνιάς (όπως έγιναν με τη σειρά κι από τις υπόλοιπες συμμετέχουσες Εκκλησίες), το Σάββατο, στις 25 Ιουνίου, ο Αρχιεπίσκοπος, αντάλλαξε, επί της ευκαιρίας ευχές με τον Πατριάρχη και χαιρέτησε σύντομα αλλά και με λέξεις γεμάτες νόημα. Ο Αρχιεπίσκοπος πρόσφερε στον Πατριάρχη τους τόμους των βιβλίων που αντικατοπτρίζουν το οικοδομικό έργο που συντελέστηκε αυτά τα χρόνια σε όλη τη χώρα. Και η σύνθεση της αντιπροσωπείας της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας εξέφραζε με συμβολικό τρόπο την αντίληψη του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου για τη σύνθεση της ιδέας που κηρύττει η Εκκλησία: οι επίσκοποι, ως προσωποποίηση της Εκκλησίας στη θέση και τη μορφή του Χριστού, οι κληρικοί, ως λειτουργοί για την περάτωση της Θείας Ευχαριστίας, του Μυστηρίου των μυστηρίων, και οι λαϊκοί, το σώμα της Εκκλησίας: άντρες, γυναίκες, νέοι, το σήμερα και η προοπτική της Εκκλησίας
Άλλες, παράλληλες με τη Σύνοδο, δραστηριότητες
Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας είχε κι άλλες πνευματικές δραστηριότητες, με αποκορύφωμα τη Συλλειτουργία των Προκαθήμενων των τοπικών Εκκλησιών την Κυριακή της Πεντηκοστής και την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Το Ψυχοσάββατο συντελέστηκε επίσης Θεία Λειτουργία, συνοδευόμενη με Επιμνημόσυνη Δέηση για την ανάπαυση της ψυχής όλων των ιεραρχών, των θεολόγων και τον υπολοίπων εργατών του Ευαγγελίου, που ανά των ετών εργάστηκαν και προσευχήθηκαν για την επίτευξη αυτής της Συνόδου και για το ενωτικό πνεύμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Η Πανηγυρική Λειτουργία και ο Εσπερινός της Πεντηκοστής, με τις Προσευχές της Υπόκλισης στα Γόνατα, έγινε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο, όπου, χοροστάτησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης και συλλειτούργησαν όλοι οι Προκαθήμενοι των συμμετεχόντων Εκκλησιών βάσει της σειράς των Δίπτυχων της Μητέρας Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης.
Την Κυριακή των Αγίων Πάντων στη Λειτουργία λήξης που έγινε στο ναό των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στα Χανιά, χοροστάτησε ξανά ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Εκεί αναγνώστηκε και το Μήνυμα της Αγίαςς και Μεγάλης Συνόδου. Και οι δύο λειτουργίες μεταδόθηκαν από τη Δημόσια Ελληνική Τηλεόραση ανά της υφηλίου.
Επίσης, κατά τη διάρκεια όλων των ημερών της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου στο καθολικό της Μονής της Παναγίας των Αγγέλων στη Γωνιά, συντελούνταν Θείες Λειτουργίες από τις τοπικές εκκλησίες στη γλώσσα τους, γεγονός που υπογραμμίζει την ενότητα μέσα από την ιδιαιτερότητα. Στα πλαίσια αυτά, στις 25 Ιουνίου και η Ορθόδοξη Εκκλησία μας τέλεσε τη Λειτουργία στα αλβανικά. Χοροστάτησε ο Επίσκοπος Βύλιδος, Άστυς, τον οποίο συνόδευσε στη ψαλτήριο η βυζαντινή χορωδία «Άγιος Ιωάννης Κουκουζέλης».
Ορφέας Μπέτσης
Μετάφραση: Μιχάλης Νάτσιος
