ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣΤο Τετραευαγγέλιο του 10ου αι.
Η ορθόδοξη πολιτιστική κληρονομιά στην Αλβανία διακρίνεται από τον εξαιρετικό της πλούτο και ποικιλία, ιδιαιτέρως πνευματική και εξίσου υλική ως προς την εκπληκτική αφθονία των μνημείων που την μαρτυρούν. Ανάγεται στους πρώτους μ. Χ. αιώνες, όταν σημειώθηκε μαζική μεταστροφή προς τον χριστιανισμό, και φτάνει ως τις ημέρες μας. Μια τέτοια μαρτυρία είναι και ο Χειρόγραφος Κώδικας της Κορυτσάς 93, του 10ου αι., ένα από τα 100 βυζαντινά και μεταβυζαντινά χειρόγραφα που φυλάσσονται στο Κεντρικό Αρχείο του Κράτους.
Με τη συμβολή της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας, της Αλβανικής Βιβλικής Εταιρείας και της Γενικής Διεύθυνσης Αρχείων της Αλβανίας, κατέστη δυνατή η πλήρης και πιστή (πανομοιότυπη) έκδοση του Χειρόγραφου Κώδικα Κορυτσάς 93. Η πανομοιότυπη έκδοση συνοδεύεται από εξαντλητική μελέτη του κώδικα, καθώς και από παλαιογραφική μεταγραφή του κατά Λουκάν Ευαγγελίου και την αντίστοιχη μετάφρασή του στα αλβανικά. Κάθε αντίτυπο φέρει τον αριθμό σειράς και το πιστοποιητικό γνησιότητας. Οι δύο συντελεστές που εργάσθηκαν για την πλήρη μελέτη και την ποιοτική έκδοση του έργου είναι ο ιστορικός-παλαιογράφος από τη Σχολή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Τιράνων κ. Andi Rëmbeci και ο παλαιογράφος κ. Sokol Çunga από το Κεντρικό Αρχείο του Κράτους. Την επιστημονική επιμέλεια της έκδοσης ανέλαβε ο καθηγητής κ. Αγαμέμνων Τσελίκας, διακεκριμένη προσωπικότητα στο χώρο της βυζαντινής παλαιογραφίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Πολύτιμη ήταν και η συμβολή του ερευνητή της Βυζαντινής Τέχνης στην Ακαδημία Αθηνών, δόκτορα Ιωάννης Βιταλιώτη σχετικά με τις συγκριτικές μελέτες της διακόσμησης του χειρογράφου. Η εν λόγω έκδοση αποσκοπεί στη γνωριμία του ευρύτερου αλβανικού και ξένου κοινού με τις εξαιρετικές αξίες των παλαιών χειρογράφων που φυλάσσονται στη χώρα μας. Ο εν λόγω Κώδικας, ως ένας από τους πλέον αντιπροσωπευτικούς των μεσαιωνικών κωδίκων στην Αλβανία, αποτελεί ανεκτίμητο ιστορικό, πολιτιστικό και επιστημονικό θησαυρό όσον αφορά τα ιστορικά χνάρια των κατοικούντων αυτή τη χώρα, τη μοίρα τους, τις σχέσεις και τα επιτεύγματά τους σε ένα σημαντικότατο ιστορικό σταυροδρόμι, όπως ο 10ος αιώνας.
Η εκδήλωση για την παρουσίαση της πανομοιότυπης έκδοσης του χιλιετούς χειρόγραφου κώδικα έλαβε χώρα το απόγευμα, στις 16 Δεκεμβρίου 2012 στους χώρους του Πνευματικού Κέντρου του νέου Καθεδρικού Ναού της Αναστάσεως στα Τίρανα. Παρόντες στην εκδήλωση ήταν ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ. Αναστάσιος, μέλη της Ιεράς Συνόδου, ο Υπουργός Καινοτομίας και Τεχνολογίας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας κ. Genc Pollo, βουλευτές, πρέσβεις, ιστορικοί, γνωστοί διανοούμενοι, κληρικοί και πολλοί άλλοι προσκεκλημένοι.
Τους παρευρισκομένους χαιρέτησε πρώτος ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, ο οποίος χαρακτήρισε την έκδοση “ως πολύ σημαντική για την προβολή των πνευματικών θησαυρών του χριστιανισμού στη χώρα. Μεταξύ άλλων επεσήμανε ότι οι κώδικες της Αλβανίας και συγκεκριμένα ο Κώδικας 93 αποτελούν αδιάψευστες αποδείξεις ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας ήταν κομμάτι της ευρύτερης καλλιτεχνικής δημιουργικότητας του Βυζαντίου και ότι έχει διασώσει μαρτυρίες μοναδικής αξίας για τον πολιτισμό ολόκληρης της υφηλίου… Το εκπληκτικό αυτό χειρόγραφο αποτελεί όχι μόνο ένα παράθυρο που μας δείχνει τη δημιουργικότητα του παρελθόντος, αλλά προσφέρει συγχρόνως ζωοποιό φως στο παρόν, ανασταίνοντας την ελπίδα για τη συνέχιση της πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργικότητας της Εκκλησίας μας στο μέλλον”.
Στη συνέχεια πήρε τον λόγο η Διευθύντρια της Γενικής Διεύθυνσης Αρχείων καθηγήτρια Nevila Nika, η οποία, αφού ευχαρίστησε τους συντελεστές και όλους όσους συνέβαλαν στην πραγματοποίηση της έκδοσης, τόνισε ότι “τέτοια έκδοση… είναι η πρώτη στα χρονικά των εκδόσεων ιστορικών πηγών στην Αλβανία, καταρτισμένη από ντόπιους συντελεστές και ιδρύματα. Η έκδοση αυτού του κώδικα, ως ενός εκ των πλέον αντιπροσωπευτικοτέρων σε παγκόσμιο επίπεδο, που αφορά στην πνευματική δραστηριότητα σε μια από τις ακμαιότερες περιόδους του Βυζαντίου, επαναφέρει στο επίκεντρο της προσοχής τις πνευματικές και υλικές αξίες προς όφελος της σημερινής κοινωνίας, συμβάλλοντας έτσι στην πρόοδό της”.
Στη συνέχεια τους παρευρισκομένους χαιρέτησε ο Γενικός Γραμματέας της Αλβανικής Βιβλικής Εταιρίας κ. Altin Hysi, ο οποίος επεσήμανε ότι “σκοπός της έκδοσης είναι η προβολή και η προώθηση μιας εκπληκτικής αξίας, όπως η παρουσία της Αγίας Γραφής στον αλβανικό χώρο από παλαιοτάτων χρόνων”.
Παρών στην παρουσίαση του έργου ήταν και ο γνωστός ερευνητής του μνημειακού βυζαντινού πολιτισμού καθηγητής Aleksandër Meksi, ο οποίος προέβη στη παρουσίαση της πανομοιότυπης έκδοσης του χειρόγραφου Κώδικα Κορυτσάς 93, τονίζοντας τις πολυεδρικές αξίες αυτού του μνημείου γραπτού λόγου μέσω αναλυτικής έκθεσης της επιστημονικής μελέτης των συντελεστών που συνοδεύει την έκδοση. Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, ο καθηγητής κ. Meksi επισήμανε ότι “η πρωτοβουλία για την πανομοιότυπη έκδοση όλου του τετραευαγγελίου της Κορυτσάς, μαζί με τη μεταγραφή, την παράλληλη μελέτη και τη μετάφραση στην αλβανική γλώσσα, πρέπει να θεωρείται σπουδαίο πολιτισμικό γεγονός, που πρέπει να ακολουθείται και από άλλα παρόμοια”.
Ο γνωστός παλαιογράφος και βυζαντινολόγος καθηγητής Αγαμέμνονας Τσελίκας, ερχόμενος ειδικά από την Αθήνα για την εκδήλωση, υπογράμμισε ότι “η έκδοση του χειρόγραφου κώδικα, πέρα από την επιστημονική της αξία, συνιστά συμβολική πράξη για την προώθηση των μνημείων του χριστιανισμού στην Αλβανία, αλλά και του χριστιανικού κόσμου γενικότερα”.
Στο τέλος πήρε τον λόγο ο κ. Andi Rëmbeci, ο οποίος, εν ονόματι των δύο συντελεστών της έκδοσης, τόνισε ότι το βασικότερο μήνυμα των κωδίκων είναι τούτο ακριβώς: η γνώση, η αξία και το ωραίο πρέπει να διαδίδονται, διαφορετικά ποια η αξία τους; Στη συνέχεια ο κ. Rëmbeci εξέφρασε εν ονόματι των συντελεστών την ευγνωμοσύνη τους προς τους τρεις οργανισμούς που κατέστησαν δυνατή την έκδοση, τον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο και τα σεβαστά μέλη του πάνελ, οι οποίο, με την παρουσία και τον επαινετικό και ενθαρρυντικό τους λόγο εκτίμησαν δεόντως την εν λόγω πρωτοβουλία, καθώς και όλους τους παρευρισκομένους για τη συμμετοχή τους.
Η παρουσία του έργου συνοδεύτηκε από την βυζαντινή χορωδία “Άγιος Ιωάννης Κουκουζέλης”, που υπό τη διεύθυνση του κ. Theodhor Peci, έψαλε τρεις βυζαντινούς ύμνους σε μετάφραση στα αλβανικά από τον Κώδικα 93 και μελοποιημένες ειδικά για την εκδήλωση. Επίσης, με τις φωνές της χορωδίας συνδυάστηκαν και επιλεγμένα κομμάτια ενόργανης μουσικής, τα οποία εκτέλεσε το κουαρτέτο του Ραδιοφωνικού Σταθμού “Ngjallja”.
Andrea (Andi) Rëmbeci
